Portret kobiety (1910)

BRONISŁAWA RYCHTER-JANOWSKA

Bronisława Rychter-Janowska
[Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe]

Bronisława Rychter-Janowska urodziła się w 1868 roku w Krakowie, zmarła tamże 29 września 1953 roku. Początkowo kształciła się na pensji sióstr Klarysek w Starym Sączu, później, przez rok, u sióstr Boromeuszek w Cieszynie, a następnie, po przeprowadzce do Krakowa w 1879 roku, kontynuowała edukację na pensji Gerty Rehefeld. Zafascynowana sztuką zapisała się na zajęcia artystyczne w ramach Wyższych Kursów Naukowych dla Kobiet doktora Adriana Baranowskiego, gdzie uczyła się m.in. anatomii, rysunku, perspektywy malarskiej oraz historii sztuki. Wśród nauczycieli artystki wymienić można Józefa Siedleckiego i Jana Matejkę. Ciągnięta ambicją matki, Malwiny Janowskiej, oraz potrzebą zarobku przyszła artystka podjęła również równolegle naukę w krakowskim Seminarium Nauczycielskim, otrzymując ostatecznie dyplom nauczycielki.
W 1890 roku Bronisława Rychter-Janowska podjęła swoją pierwszą pracę na stanowisku nauczycielki w szkole we wsi Siołkowa koło Nowego Sącza, wyprowadziła się więc z Krakowa do matki, do Starego Sącza.

Prawdziwe możliwości rozwoju artystycznego otworzył przed artystką brat, Stanisław Janowski, malarz i ilustrator, absolwent krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Był nie tylko nauczycielem, ale także mecenasem swojej siostry. Dzięki wyjazdom brata Bronisława Rychter-Janowska miała okazję poznać środowisko malarzy, a jego pomoc finansowa pozwoliła początkującej artystce porzucić wspomnianą posadę nauczycielki i poświęcić się doskonaleniu umiejętności malarskich. Pod koniec 1895 roku Bronisława Rychter-Janowska przyjechała do Monachium, gdzie kształciła się w pracowni poznanego wcześniej w Zakopanem Ludwika Bollera. W tym samym roku po raz pierwszy zaprezentowała swoje obrazy na wystawie w krakowskiej siedzibie Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Były to dwa pejzaże i portret.

Po niedługim czasie Bronisława Rychter-Janowska powróciła do Krakowa. W tym czasie owocnie rozwijała się znajomość artystki z aktorem i reżyserem - Ludwikiem Solskim. Przestraszona jednak przekreślającą szansę na studia malarskie perspektywą małżeństwa oraz kierowana głęboką wiarą katolicką, w maju 1899 roku, odrzuciwszy zaręczyny Solskiego (rozwodnika), malarka wyjechała na prywatne studia do Monachium. Bronisława Rychter-Janowska podjęła naukę w szkołach Antona Ažbégo i Simona Hollósyego, uczyła się również w pracowni mistrza portretu - Franza von Lenbacha. W czasie pobytu i studiów artystka została wyróżniona artystycznym stypendium ufundowany przez Polskie Muzeum w Rapperswilu, które pozwoliło jej na dalszą naukę.
W Monachium poznała polskiego malarza Tadeusza Rychtera, z którym wzięła ślub w 1900 roku (małżeństwo rozpadło się w 1919 roku). Para wspólnie kontynuowała naukę w Monachium oraz dużo podróżowała - Rychterowie odwiedzili Szwajcarię, Włochy, Hiszpanię i Francję, wyjeżdżali też często do rodzinnego miasta Tadeusza - Lwowa. Dla Bronisławy Rychter-Janowskiej podróże te wiązały się także z doskonaleniem warsztatu malarskiego.

W 1902 roku Bronisława Rychter-Janowska zakończyła studia w Monachium i wróciła do Krakowa, gdzie uczestniczyła czynnie w życiu artystycznym, dużo wystawiała, współpracowała w tym czasie także z Teatrem Miejskim, m.in. przy wykonywaniu kostiumów i scenografii do spektakli (np. projektu Stanisława Wyspiańskiego, wykonywała także lalki dla kabaretu "Zielony Balonik".

W 1904 roku Bronisława Rychter-Janowska zdecydowała się na kilkumiesięczny wyjazd do Włoch i rozpoczęła naukę w Akademii Sztuk Pięknych we Florencji, gdzie uznawana była za jedną z najzdolniejszych uczennic. Po powrocie do Krakowa kontynuowała wcześniejsze zajęcia, dużo malowała, by zarobić pieniądze na utrzymanie rodziny - stosunki z mężem, Tadeuszem Rychterem, ulegały ciągłemu pogorszeniu, doprowadzając ostatecznie do ogłoszenia w 1909 roku separacji.

Między innymi ze względu na zmiany w życiu prywatnym w 1909 roku artystka osiadła w Starym Sączu i otworzyła tam prywatną szkołę malarstwa. Zajęcia z rysowania aktu z udziałem modela spotkały się jednak ze sprzeciwem kapelana oraz Rady Miasta, czego skutkiem było zamknięcie placówki już w grudniu tego samego roku.

Kolejną cezurę w życiorysie Bronisławy Rychter-Janowskiej stanowi rok 1912, kiedy to artystka wyjechała do majątku Rozdół Lanckorońskich, gdzie została zaproszona jako nauczycielka rysunku córek właścicieli. W czerwcu wybrała się jednak w podróż do Pragi, potem przez Niemcy i Austrię podróżowała do Włoch, gdzie pozostała aż do roku 1914, często zmieniając miejsca zamieszkania (Rzym, Neapol, Taormina), a w międzyczasie dużo malując (liczne obrazy – pejzaże i widoki architektury z egzotycznych miejsc) i utrzymując się ze sprzedaży obrazów i udzielania lekcji rysunku. Z krajów śródziemnomorskich zwiedziła jeszcze Francję, Grecję, Turcję, Egipt i Tunezję.

W 1914 roku Bronisława Rychter-Janowska powróciła do kraju i w związku z wybuchem wojny zajęła się działalnością patriotyczną: związała się z Naczelnym Komitetem Narodowym oraz Czerwonym Krzyżem, wyjeżdżała na misje, a za zasługi otrzymała tytuł "Damy Czerwonego Krzyża". W tym okresie nadal pozostawała czynna jako artystka. Malowała przede wszystkim portrety osób ze swojego otoczenia, pracowników organizacji patriotycznych i charytatywnych oraz innych osób publicznych.
W okresie wojny podróżowała również z matką do Austrii, by modlić się o pokój i bezpieczeństwo brata, Stanisława Janowskiego, który służył w tym czasie w Legionach Polskich.

W 1917 roku Bronisława Rychter-Janowska ponownie osiadła w Krakowie i adoptowała wówczas Matyldę Obrzut. Nadal wiele malowała i wystawiała. Dbając o edukację i obycie przybranej córki, wyjechała w raz z nią w 1924 roku w podróż po Europie. Zwiedziły razem m.in. Wiedeń, Paryż, Barcelonę, Wenecję - z tego czasu pochodzi wiele zagranicznych pejzaży namalowanych przez artystkę.
Po powrocie do Krakowa znowuż oddała się twórczości i działalności wystawienniczej.
W 1931 roku ponownie odbyła podróż do Turcji, gdzie chciała nawiązać kontakt z dalekimi krewnymi, potomkami Konstantego Borzęckiego.

Okres II wojny światowej był dla niej niezwykle trudny. Artystka zmagała się wtedy z poważnymi problemami finansowymi. Zmarła na początku lat 50. w zapomnieniu.

Bronisława Rychter-Janowska zdobyła w swoim życiu ogromną ilość wyróżnień na wystawach malarstwa, w 1939 roku została natomiast odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi.
Była członkinią m.in. Związku Polskich Artystów Plastyków, Związku Artystek Polskich we Lwowie i Towarzystwa "Dante Alighieri".

Malarstwo Bronisławy Rychter-Janowskiej

W twórczości Bronisławy Rychter-Janowskiej dominują pejzaże oraz portrety malowane w technice olejnej na tekturze. Artystka często (szczególnie w latach 30. i 40.) podejmowała również temat architektury polskich dworków szlacheckich oraz ich wnętrz. Charakterystyczne dla Bronisławy Rychter-Janowskiej są małe formaty prac.
Formalnie obrazy artystki wyróżniają się znakomitym wysmakowaniem kolorystycznym oraz nienachalną dekoracyjnością.
Malarka w swoich obrazach kładła nacisk na zrównoważoną kompozycję oraz szczegółowość przedstawień. Wiele z jej dzieł było reprodukowanych w formie kart pocztowych wydawanych przez Salon Malarzy Polskich.

Nieco mniej znaną dziedziną twórczości Bronisławy Rychter-Janowskiej jest tkanina artystyczna, którą malarka zainteresowała się jeszcze w trakcie studiów artystycznych. Początkowo przenosiła na tkaniny pejzaże swojego męża, z czasem zaczęła wykonywać także własne kompozycje krajobrazowe lub inspirowane sztuką ludową.

Poza twórczością plastyczną Bronisława Rychter-Janowska zajmowała się również poezją, nowelą i dramatem (m.in. Biała symfonia), pisała również felietony, cennym świadectwem jej życia jest również pozostawiony przez artystkę pamiętnik. Swoje teksty publikowała m.in. w "Reformie" i "Gazecie Lwowskiej".

Bronisława Rychter-Janowska - wystawy

Obrazy Bronisławy Rychter-Janowskiej były prezentowane na licznych wystawach w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (od 1901) i we Lwowie (od 1906) oraz w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (m.in. w roku 1910). Eksponowała też swoje makaty i hafty na wystawach Towarzystwa "Polska Sztuka Stosowana". Pokazywała obrazy w wielu miastach w Polsce i za granicą, np. w Nowym Sączu, Limanowej, Żywcu, Pradze, Monachium czy amerykańskim Buffalo.
Dzieła Bronisławy Rychter-Janowskiej znajdują się w kolekcjach muzealnych, m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Morskiego w Gdańsku oraz Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu.

Artykuły o Bronisławie Rychter-Janowskiej:

"Tylko wypadkiem, z dala od dróg i zachłannych oczu ludzkich ostały się bardzo nieliczne dworki, do których, jak do ostatnich świadków przeszłości, z tem większą miłością garnie się serce polskie. Przypomnieć tę przeszłość, zostawić malowany ślad tych osiedli, utrwalić uroczą architekturę tych dworków - postanowiła sobie znana artystka-malarka Bronisława Rychter-Janowska, która od szeregu lat jeździ po całej Polsce i z całą pasją je maluje. A, że jest Polką z krwi i kości i dziadowie jej właśnie w takich dworkach siedzieli, rozumie ich czar nieuchwytny, umie zasłuchać się w szept odwiecznych drzew i suchy potrzask węgłów starych domostw, chwyta sercem snującą się wewnątrz i zewnątrz dworów legendę dawnych lat, więc też przy swoim niepospolitym talencie, wspartym o długie lata rzetelnych studiów, tworzy obrazki śliczne, przemawiające do każdego."

~ Artur Schroeder
[Cyt. za: idem, Malarka ginących dworków, "Tygodnik Illustrowany" nr 50, 1923, s. 798.]

Przyjmujemy obrazy Bronisławy Rychter-Janowskiej na aukcje sztuki - wycena obrazów, skup i sprzedaż aukcyjna sztuki Bronisławy Rychter-Janowskiej.
Jeśli chcą Państwo sprzedać dzieła Bronisławy Rychter-Janowskiej, zapraszamy do kontaktu [link].

Zobacz galerię obrazów Bronisławy Rychter-Janowskiej w Krakowskim Domu Aukcyjnym [link].

NIEDOSTĘPNE OBRAZY BRONISŁAWY RYCHTER-JANOWSKIEJ