Portret z paletą (1963)

OPIS PRACY:
Stefan Żechowski to artysta rozpoznawalny dzięki niezwykle charakterystycznemu stylowi wypracowanemu w technikach rysunkowych, ale także pastelu i oleju. Choć malarz ten jest kojarzony zwykle ze zmysłowymi erotykami, które faktycznie stanowią dużą część jego dorobku, nie były one jedynym tematem w jego twórczości, czego doskonałym przekładem jest właśnie "Portret z paletą" z 1963 roku.
Prezentowany obraz olejny to przedstawienie młodej kobiety o długich, gęstych blond włosach. Postać ubrana jest zgodnie z modą lat 60. - w białą sukienkę przepasaną w talii szeroką, szkarłatną szarfą. Prawe ramiączko sukienki opada delikatnie na ramię modelki, co dodaje przedstawieniu zalotności. Rysy twarzy kobiety są mocno zindywidualizowane, oddane z wielką starannością, co świadczy o portretowym ujęciu, nie zaś dziele wyobraźni autora. Kobieta z lekkością i wdziękiem zasiada na pniu, na rozłożonej czerwonej draperii. W lewej ręce modelka trzyma paletę malarską, w prawej pędzel. Obok, na pniu, widoczna jest jeszcze tubka żółtej farby oraz skrzynia z narzędziami malarskimi.
Na niepowtarzalną, oniryczno-baśniową aurę omawianego obrazu wpływa jednak przede wszystkim sielsko zielony pejzaż w tle, przecięty krętym strumieniem i ożywiony fantastycznymi postaciami - wizerunkiem uskrzydlonego mężczyzny z wieńcem kwiatów unoszącego nagą kobietę oraz centaura celującego z łuku do tej osobliwej pary. Pod wznoszącymi się sylwetkami kobiety i mężczyzny została porzucona na trawie złota lira. Nie jest to jednak żaden wyjątek - postacie anielskie i mitologiczne (jak fauny czy centaury właśnie) przewijały się wielokrotnie w dziełach zainspirowanego sztuką Jacka Malczewskiego i tradycją młodopolską Stefana Żechowskiego. Symboliczne dzieła Stefana Żechowskiego są trudne, a często nawet niemożliwe do odczytania. Pewnym jest natomiast, że malarz w obrazie złączył prawdę portretu z baśniowością tła, dodając do tego specyficzną, niewulgarną nutę erotyzmu, a całość przedstawiając w indywidualnym stylu, stosując subtelne rozmycie konturów, nasyconą gamę barwną i silny światłocień.
"Portret z paletą" (1963) wpisuje się w charakter innych przedstawień portretowych w dorobku artysty, w których to bazował na tradycji portretu romantycznego ukazywanego na tle pejzażu. Dzieło wykazuje duże podobieństwo względem nieco późniejszego portretu żony artysty "Marychna. Marianna z wachlarzem na tle pejzażu" z 1964 roku (olej, płyta; kolekcja prywatna; obraz reprodukowany w publikacji Stefan Żechowski (1912-1984). Katalog raisoneé, red. I. Rajkowska, Kielce 2014, poz. Nr 85, s. 37, 217). Obie prace (każda o dość pokaźnym formacie) ukazują w podobnej konwencji stylistycznej portrety kobiet na tle pejzażu z baśniowym sztafażem.