Gromniczna - Huculi w drodze na obchody

OPIS PRACY:
Temat obchodów święta Matki Bożej Gromnicznej wielokrotnie przewijał się w twórczości zainspirowanego folklorem (głównie huculskim) Teodora Axentowicza. Artysta ukazywał różne momenty tego zimowego dnia, najczęściej jednak ujmował wiernych pojedynczo lub w niewielkich grupach zdążających dopiero na nabożeństwo – a więc niosących jeszcze niezapaloną święcę. Rzadziej malował same obrzędy lub ludzi powracających do domu z rozpaloną gromnicą.
Zwykle samotną bohaterką takich przedstawień jest młoda dziewczyna w stroju huculskim, trzymająca w ręce świecę, na kolejnym miejscu plasują się ujęcia z dziewczyną i starcem. W bardziej rozbudowanych kompozycjach (jak ta oferowana na aukcji Krakowskiego Domu Aukcyjnego), ukazujących głównych bohaterów w całej postaci lub mniej więcej do linii kolan, artysta wzbogacał tło obrazów szkicowymi sylwetkami kolejnych postaci i zarysem wiosek huculskich.
Mając w pamięci powtarzalność tematu w malarstwie Teodora Axentowicza, warto zaznaczyć mnogość i różnorodność ujęć oraz mistrzostwo artysty w oddawaniu prawdy, ale też budowaniu kompozycji, rytmu i harmonii kolorystycznej. W oferowanym obrazie ciężar kompozycji skupia się po lewej stronie, choć jedna z głównych postaci przedstawiona została centralnie. Zarówno ciężar ten, jak i dominanta ciepłych brązów w ubiorach portretowo ujętych dziewczynki i starca, przełamane zostały lekkim, monochromatycznym zarysem postaci w oddali, w prawym górnym narożniku pola obrazowego. Mocny akcent czerwonej chusty na głowie dziecka zrównoważony został znowuż oranżem chaty widocznej w tle. Dzięki swoistemu rozmyciu konturów oraz laserunkowo malowanym, szarobłękitnym połaciom śniegu z miejscowymi tylko impastami bieli całość jawi się harmonijnie i naturalnie, hamuje ostre kontrasty barwne i sytuuje postacie w realnym pejzażu, nie zaś w abstrakcyjnej przestrzeni bieli. Te wszystkie elementy wpływają na maestrię całej kompozycji.
Jako że Teodor Axentowicz w swoich pracach o tematyce huculskiej upodobał sobie przedstawienia dwóch zimowych świąt – Jordanu oraz omówionego powyżej Matki Bożej Gromnicznej, nie zawsze można z łatwością rozróżnić je między sobą na obrazach mistrza. Wydaje się jednak, że w momencie, kiedy atrybutami przedstawionych postaci jest zarówno świeca, jak i dzban, mamy do czynienia z obrazem święta Jordanu, zaś sama świeca, tak jak w przypadku prezentowanej pracy olejnej, świadczy raczej o Gromnicznej.