AXENTOWICZ Teodor

TEODOR AXENTOWICZ - NOTA BIOGRAFICZNA

Teodor Axentowicz
[Źródło zdjęcia: NAC]

Teodor Axentowicz urodził się w 1859 roku w Braszowie, zmarł w 1938 roku w Krakowie. Edukację artystyczną rozpoczął w 1879 roku w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, gdzie studiował pod kierunkiem Gabriela von Hackla, Aleksandra Wagnera oraz Gyuli Benczura. W okresie 1882-1895 przebywał w Paryżu. W stolicy Francji przez pewien czas kontynuował naukę w pracowni artysty Emile'a Augusta Carolus-Duranda. Tworzył wtedy ilustracje do popularnych paryskich czasopism "Le Monde Illustré", "L'Illustration" i "Figaro", zarabiał także jako kopista prac dawnych mistrzów oraz portrecista. Dzięki malowanym przez niego salonowym wizerunkom kobiet z elit intelektualnych zdobył powszechne uznanie, a w 1891 roku został członkiem Société Nationale des Beaux-Arts. Z Paryża wielokrotnie podróżował do Londynu, był jednym z nielicznych polskich artystów przełomu wieków o takiej znajomości ówczesnej sztuki angielskiej.
Po powrocie do kraju w 1895 roku objął stanowisko profesora w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (od 1900 roku Akademii Sztuk Pięknych) i piastował je aż do roku 1934. W latach 1910-1911 oraz 1927-1928 pełnił funkcję rektora tej uczelni. W międzyczasie, w 1897 roku, Teodor Axentowicz założył szkołę malarstwa dla kobiet. Należał również do grona założycieli Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka" mającego na celu reprezentowanie polskiej sztuki w środowiskach międzynarodowych. Organizował wystawy polskich artystów za granicą, m.in. w Rzymie, Wenecji, Monachium czy St. Louis. Poza tym był członkiem Secesji Wiedeńskiej oraz Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.

Na rozwój stylu sztuki Teodora Axentowicza duży wpływ miało nowoczesne malarstwo angielskie i amerykańskie oraz twórczość włoskich renesansowych mistrzów. Artysta malował najczęściej w technice olejnej i pastelowej.
W jego twórczości dominują dwa nurty tematyczne. Zajmował się on po pierwsze wspomnianym już malarstwem portretowym, przedstawiał głównie kobiety – zarówno w typie reprezentacyjnym, jak i w bardziej prywatnych czy intymnych ujęciach, malował też akty. Rzadziej wykonywał męskie portrety o raczej oficjalnym charakterze.

Teodor Axentowicz, "Starość i młodość", kolekcja prywatna
Fot. Krakowski Dom Aukcyjny

Druga gałąź twórczości Teodora Axentowicza wiąże się z młodopolską fascynacją artystów wsią i folklorem. Artysta utrwalał bowiem pejzaże, sceny z życia codziennego Hucułów, często sięgał także do rodzimej, ormiańskiej kultury, m.in. w obrazach "Ormianie w Polsce". Prace artysty niekiedy posiadają również wymiar symboliczny. Tematem często powtarzanym przez Teodora Axentowicza było przedstawienie huculskiego starca z młodą dziewczyną lub chłopcem. Kontrast starości i młodości oraz brzydoty i piękna inspirował artystę do malowania niezwykle emocjonalnych, budzących współczucie obrazów. Charakterystyczna fizjonomia przedstawionego w prezentowanej obok pracy "Starość i młodość" mężczyzny kilkukrotnie pojawiała się w twórczości artysty. Malarz chętnie powielał wizerunek starca w ukazywanych w zimowej aurze procesjach kościelnych odbywających się z okazji święta Ofiarowania Pańskiego (Matki Bożej Gromnicznej), zawsze zestawiając go z postacią dziecka.
Warto w tym miejscu wspomnieć również o jednym z historyczno-realistycznych epizodów w historii twórczości Teodora Axentowicza, a mianowicie o jego zainaugurowanej już w 1894 roku współpracy z Janem Styką, Wojciechem Kossakiem i innymi malarzami przy pracy nad słynną "Panoramą Racławicką".
Teodor Axentowicz zajmował się również malarstwem monumentalnym i projektowaniem, był autorem projektu witraży, ołtarza i ambony katedry ormiańskiej we Lwowie.

Malarz wiele wystawiał, uczestniczył w niemal wszystkich wystawach TAP "Sztuka". Po śmierci artysty w krakowskim TPSP zorganizowano wystawę pośmiertną jego prac (1938-1939). W 1998 roku natomiast w Muzeum Narodowym w Krakowie oraz Muzeum Śląskim w Katowicach odbyła się ekspozycja monograficzna poświęcona sylwetce Teodora Axentowicza.
Prace tego artysty znajdują się w wielu kolekcjach prywatnych i muzealnych, m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie i Krakowie, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Muzeum Historycznego w Sanoku, Muzeum Okręgowego w Toruniu czy we Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki.