ANTONI MICHALAK - NOTA BIOGRAFICZNA

Antoni Michalak
[Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe]

Antoni Michalak urodził się w 1902 roku w Kozłowie Szlacheckim, zmarł w 1975 roku w Kazimierzu Dolnym. Przed I wojną światową znalazł się w sierocińcu w Odessie, gdzie w 1914 roku rozpoczął naukę malarstwa, którą kontynuował w warszawskiej Klasie Rysunkowej u Jana Kauzika i Miłosza Kotarbińśkiego oraz, później, od 1919 do 1925 roku w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych u Władysława Skoczylasa i Tadeusza Pruszkowskiego. Edukację artystyczną pogłębiał również na plenerach Konrada Krzyżanowskiego. Podróżował do Francji, Włoch i Austrii, w latach 1964-1965 przebywał w Stanach Zjednoczonych.
Antoni Michalak był współzałożycielem Bractwa św. Łukasza (1925), w którym bardzo aktywnie działał aż do roku 1939. Wraz z innymi członkami Bractwa brał udział w wykonaniu siedmiu kompozycji historycznych do pawilony polskiego na wystawie światowej w Nowym Jorku (1939).
Antoni Michalak prowadził aktywną działalność pedagogiczną. W latach 20. uczył rysunku w gimnazjum w Warszawie i w seminarium nauczycielskim w Płocku, w latach 1933-1939 był profesorem w Miejskim Instytucie Sztuki we Lwowie, a w latach 1948-1969 wykładał zagadnienia rysunku i technologii malarstwa na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w Lublinie. W latach 50. artysta namalował serię portretów reprezentacyjnych profesorów KUL.
Malarz był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, w 1934 roku wstąpił również do Bloku Zawodowych Artystów Plastyków, który sprzeciwiał się dominacji koloryzmu w sztuce polskiej.

Antoni Michalak był przedstawicielem nurtu tradycjonalistycznego, odwołującego się sztuki gotyku, renesansu i baroku. Ogromny wpływ na ukształtowanie stylu malarza miał jego nauczyciel, Tadeusz Pruszkowski.
Artysta malował przede wszystkim w technice olejnej, jego prace są doskonałe pod względem warsztatowym. Najczęściej podejmował tematykę religijną, tworzył ogromne płótna, od początku przeznaczone do konkretnych kościołów. Inspirował się sztuką barokową, głównie caravaggionistami i twórczością El Greca, których twórczość przetwarzał na swój własny, monumentalny sposób, wprowadzając do gładko malowanych obrazów monumentalizm, mistycyzm i niepowtarzalną ekspresję, również dzięki wykorzystywaniu efektów tenebryzmu. Szczególnie często podejmował temat Ukrzyżowania i wizerunków świętych. Z czasem malarstwo Michalaka stawało się coraz bardziej dekoracyjne.
Artysta podejmował również tematykę historyczną i alegoryczno-rodzajową, w których wyraźnie widoczne są renesansowe inspiracje w konstruowaniu kompozycji wielofigurowych.
Antoni Michalak malował również „renesansowe” portrety prywatne i reprezentacyjne, jednak w tej tematyce wykorzystywał nieco inną konwencję. Wizerunki tworzone przez artystę są realistyczne, cechuje je wnikliwa obserwacja modela, ale malowane są grubszą fakturą i z nieco dalej posuniętymi poszukiwaniami kolorystycznymi.
Od połowy lat 30. Antoni Michalak zaczął zajmować się również malarstwem monumentalnym – witrażem (m. in. projekty do katedr we Wrocławiu i Warszawie) oraz malarstwem ściennym (m. in. dekoracja ścienna w rezydencji papieskiej w Castel Gandolfo, we współpracy z Janem Henrykiem Rosenem).
Po wojnie Antoni Michalak był zaangażowany w projekt renowacji zabytków Wrocławia.

Prace artysty pokazywane były na wielu wystawach w kraju i za granicą, m. in. w Warszawie, Krakowie, Łodzi, Poznaniu, Padwie, Wenecji, Amsterdamie. W swojej karierze Antoni Michalak zdobył kilka nagród i odznaczeń, np. srebrny medal za całokształt twórczości na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929), srebrny medal na wystawie sztuki religijnej w Padwie (1931), nagrodę Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (1932) i nagrodę Prezydenta Warszawy (1936). Obrazy malarza znajdują się w wielu kolekcjach muzealnych, m. in. w Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum Okręgowym w Toruniu.