HERÓDEK (WÓJCIAK Karol)

HERÓDEK (KAROL WÓJCIAK) - NOTA BIOGRAFICZNA

Karol Wójciak, zwany Heródkiem, urodził się w 1892 roku w Lipnicy Wielkiej, zmarł w 1969 roku w Nowym Targu. Mieszkał w Lipnicy Wielkiej na Orawie. Jeden z najoryginalniejszych twórców w historii sztuki ludowej w Polsce. Bywał nazywany "orawskim Nikiforem".
Heródek ciężko pracował jako parobek i pastuch w gospodarstwach bogatszych mieszkańców wsi. Niemal przez całe życie sypiał w stajniach i magazynowych przybudówkach, posługiwał się trudną do zrozumienia gwarą, miał również wrodzoną wadę wymowy. Przez wielu był uważany za dziwaka i odmieńca, mieszkańcy Lipnicy nie szanowali jego twórczości. Heródek natomiast w wolnych chwilach zajmował się sztuką: grał na skrzypcach i rzeźbił w drewnie wyjątkowe świątki.

Heródek tworzył swoje rzeźby z wewnętrznej potrzeby serca. Jako materiał rzeźbiarski wykorzystywał pieńki drzew, które w pewnym stopniu tylko opracowywał, następnie pokrywając je warstwą zwykle białej farby, na bazie której akcentował kontrastowymi kolorami szczegóły ukazywanych figur. W swoich "gnotkach" przedstawiał najczęściej anioły oraz świętych.
Rzeźby Heródka cechuje ogromna ekspresyjność. Zawarty w nich ładunek emocjonalny nie pozwala przejść obok tych dzieł obojętnie. Prace Karola Wójciaka się po prostu przeżywa.

Postać Heródka zaczęła być zauważana przez etnografów i pasjonatów sztuki ludowej w latach 60. XX wieku. Jego twórczość w 1959 roku odkrył etnograf Jerzy Darowski. On też podarował artyście farby, dzięki którym Karol Wójciak mógł polichromować swoje "gnotki". W 1967 roku artykuł o rzeźbiarzu autorstwa Jana Bujaka opublikował "Przekrój". W tamtych latach o artyście dużo pisano, na rozmowy z nim przyjeżdżali m.in. Piotr Skrzynecki czy psycholog Bożena Kłobuszowska. Jego twórczością zainteresował się również znany kolekcjoner sztuki naiwnej i ludowej – Leszek Macak, który zorganizował nawet wystawę poświęconą "gnotkom" Heródka. Maja Spychaj-Kubacka, aktorka i reżyserka krakowska, pod wpływem sztuki rzeźbiarza napisała dwie sztuki teatralne: Nieudany krewniak oraz Nasz Heródek Lipnicki – Posiad Teatralny.

Prace Heródka znajdują się w wielu kolekcjach prywatnych oraz muzealnych, np. w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem, Muzeum im. W. Orkana w Rabce-Zdroju czy Muzeum-Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej.
Na przełomie 2019 i 2020 roku w Muzeum Etnograficznym w Krakowie odbyła się wystawa monograficzna rzeźb Heródka, będąca upamiętnieniem artysty w 50. rocznicę jego śmierci.