Landsknechci w wartowni (1878)

OPIS PRACY:
Zygmunt Sokołowski znany jest jako przedwcześnie zmarły, dobrze zapowiadający się malarz akademicki, uczeń Aleksandra Wagnera i
Jana Matejki, twórca wielkoformatowych scen religijnych.
Prezentowana praca pochodzi z wczesnego okresu twórczości artysty,
a konkretniej początku studiów w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Obraz przedstawia landsknechtów, czyli żołnierzy formacji piechoty, od końca XV wieku wchodzących w skład armii cesarskiej. Szczególną popularność landsknechci zdobyli w czasach cesarza Maksymiliana I Habsburga, brali udział w licznych kampaniach wojskowych. Ich stroje były stylizowane na ubiór gwardzistów szwajcarskich. Nosili obcisłe barwne kaftany (tzw. wamsy) z licznymi rozcięciami, krótkie bufiaste spodnie, jedwabne pończochy i trzewiki. Głowę nakrywali finezyjnymi kapeluszami. Uzbrojeni byli w halabardy i miecze, ciało chronili odziewając się w półzbroje.
Zygmunt Sokołowski zdecydował się na przedstawienie trzech landschnechtów po służbie, w towarzystwie kobiety niosącej dzban.
Obecność kobiet w obozie wojskowym była w czasach nowożytnych zjawiskiem powszechnym. Markietanki podążały za armią, zajmowały się handlem, prowadzeniem jadłodajni dla żołnierzy, praniem i opatrywaniem rannych. Kobiety te były zwykle także żonami wojskowych.
Wszystkie przedstawione przez Zygmunta Sokołowskiego na obrazie postacie przebywają w jednej z izb wartowni, która przeznaczona była zapewne do odpoczynku. Świadczą o tym swobodne pozy mężczyzn i ich pełne wesołości, rozbawione twarze. Dookoła postaci można zauważyć także elementy takie jak zdjęty, leżący na ziemi miecz czy pozostałości po spożywanym posiłku (misa z resztkami jedzenia oraz postawiony na stole dzban). Usytuowana w centrum obrazu kobieta, ubrana w błękitną suknię, wchodzi w interakcje z dwoma żołnierzami. Siedzący po lewej podaje jej kufel, mężczyzna po prawej obejmuje ją w pasie, co wydaje się budzić sprzeciw kobiety.

Podjęcie przez Zygmunta Sokołowskiego omawianego tematu było zapewne efektem przyswojenia tendencji i zainteresowań profesorów monachijskich. Pod wpływem ówczesnego dyrektora Akademii, Carla von Pilotiego, rosła popularność rodzajowo ujętej tematyki historycznej, rozwijanej następnie także przez uczniów tego słynnego malarza, takich jak Franz von Defregger czy Wilhelm von Diez. Szczególne zainteresowanie historią i kulturą krajów niemieckich przełożyło się w latach 80. XIX wieku na popularyzację XVI-wiecznych grafik niemieckich. Przykładowo, Georg Hirth w 1882 roku w Monachium wydał Obrazkową historię kultury trzech wieków (Kulturgeschichtliches Bilderbuch aus drei Jahrhunderten), w której przedstawił żywot cesarza Maksymiliana I, życie dworskie w dawnej Rzeszy i cesarskie formacje wojskowe. Noszone stroje oraz uzbrojenie, zilustrowano na postawie grafik dawnych mistrzów takich jak Albrecht Dürer czy Lucas Cranach. Formacje piesze landsknechtów, zostały pokazane w dziele Hirtha, według popularnych wówczas rycin Daniela Hopfera. To właśnie te przedstawienia z dużym prawdopodobieństwem mogły posłużyć Zygmuntowi Sokołowskiemu jako wzór do ukazania strojów malowanych postaci. Innym źródłem inspiracji malarza mogły być także samodzielne studia prowadzone w monachijskiej Pinakotece, gdzie miał szanse zapoznać się z XVII-wiecznymi obrazami flamandzkich i holenderskich mistrzów, przedstawiającymi biesiady, w tym także uczty oddziałów wojskowych, tak jak np. na obecnym wówczas w kolekcji obrazie Pietera Quasta pt. "Scena obozowa", pochodzącym z około 1630 roku.