KOSSAK Juliusz

OPIS PRACY:
Tematyka kościuszkowska stanowiła ważny element w życiu i duchowości Polaków w okresie zaborów, była swoistym rodzajem źródła nadziei powodowanej wiarą w bohaterów narodowych i wyzwolenie kraju. Samego Tadeusza Kościuszkę postrzegano jako symbol odwagi, walki o wolność i niepodległości. Najczęściej ukazywano go w ujęciach portretowych lub podczas składania przysięgi na Rynku Głównym w Krakowie lub – jak w oferowanej pracy – w kontekście bitwy pod Racławicami (1794). Naczelnika uwieczniali znaczący dla środowiska polskiego zagraniczni, ale oczywiście także i polscy artyści, wśród których wymienić można Józefa Grassiego, Michała Stachiewicza oraz Juliusza Kossaka.
W twórczości protoplasty malarskiego odcinka rodu Kossaków postać Tadeusza Kościuszki pojawiała się kilkukrotnie, począwszy już od końca lat 70. XIX wieku. Juliusz Kossak najczęściej przedstawiał odzianego w charakterystyczną jasną sukmanę Naczelnika na koniu, stojącego na czele kosynierów. Tematyka samego "portretu" Kościuszki, ale także historycznej sceny bitwy pod Racławicami, powracała w twórczości mistrza również w latach 80. i 90., w podobnej konwencji malował on wizerunki innych bohaterów, m.in. księcia Józefa Poniatowskiego. Prace te były nierzadko reprodukowane, co tylko potwierdza ich popularność i swoisty kult postaci Naczelnika wśród Polaków.
Oferowana na aukcji akwarela jest wyjątkowo interesująca ze względu na dynamiczne ujęcie – Tadeusz Kościuszko został tu ukazany z uniesioną do ataku szablą, na pędzącym koniu, jako przywódca na czele chłopskiej armii. Poruszające są emocje wymalowane przez mistrza na dopracowanej z najwyższym kunsztem malarskim twarzy Naczelnika, znakomicie oddana jest sylwetka galopującego konia spoglądającego błyszczącym okiem na odbiorcę obrazu. Wysmakowana jest również kolorystyka, oparta na ciepłych odcieniach brązu oraz zimnych akcentach zieleni w piórach zdobiących nakrycia głowy przedstawionych postaci oraz na powiewającym w tle sztandarze z polskim symbolem orła białego.
Co ciekawe, przedstawienia Tadeusza Kościuszki w pracach Juliusza Kossaka z lat 90. XIX wieku kontynuowały generalnie dynamiczny schemat kompozycji, były jednakże ujmowane z widoku od boku, co odbiera im nieco z żywotności osiągniętej w prezentowanej akwareli z 1887 roku dzięki frontalnemu ujęciu i odważnym skrótom perspektywicznym.