MEHOFFER Józef

OPIS PRACY:
Zwycięstwo w konkursie na projekt witraży do kolegiaty (obecnie katedry) św. Mikołaja we Fryburgu (Szwajcaria) stanowiło ogromny sukces w karierze młodego jeszcze wówczas (choć bez wątpienia już doświadczonego w dziedzinie malarstwa monumentalnego) Józefa Mehoffera. Rozstrzygnięcie konkursu w 1895 roku było jednak dopiero początkiem – artysta przez dziesiątki kolejnych lat kontynuował pracę nad przeszkleniami prezbiterium i kaplic naw bocznych, współpracując z firmą witrażowniczą Vinzenza Kirscha i Karla Flecknera we Fryburgu. Warto przypomnieć, że zespół witraży w kościele św. Mikołaja we Fryburgu uważa się często za opus magnum Józefa Mehoffera.

Oferowany rysunek stanowi studium artysty nad fragmentem witraża "Święci" , projektowanego do okna nawy południowej kolegiaty. Nad tym przeszkleniem Józef Mehoffer pracował w latach 1907-1910. Postać przestraszonej księżniczki znalazła się w dolnej partii lewej części dwudzielnego okna z wizerunkami św. Jerzego i św. Michała, dokładnie pod przedstawieniem tego pierwszego. Wizerunek księżniczki odwołuje się do legendy o św. Jerzym i smoku, który musiał otrzymywać ofiarę z owcy lub dziewczyny, by dopuścić mieszkańców miasta Silene do źródła. Któregoś razu, kiedy nie było owcy, którą można byłoby oddać bestii, w drodze losowania wybrano księżniczkę, a od decyzji tej nie było odwrotu. Gdy księżniczka była już przygotowana do złożenia w ofierze, pojawił się rycerz – św. Jerzy, który naznaczywszy się znakiem krzyża pokonał smoka, ochronił księżniczkę przed śmiercią, a miasto uwolnił od bestii.
Księżniczka w witrażu Józefa Mehoffera ukazana została w momencie uśmiercenia smoka, z rękoma uniesionymi do góry w wyrazie przerażenia. Młoda kobieta ubrana jest w suknię i spięty na piersi płaszcz, jej głowę zdobi kwietny wieniec. Oferowany na aukcji rysunek jest ostatecznym projektem postaci księżniczki i odpowiada (nawet w szczegółach wieńca) jej przedstawieniu na przeszkleniu.
Jako ciekawostkę warto w tym miejscu powiedzieć jeszcze dwa słowa o postaci bestii, ponieważ, choć nie została ona ujęta na prezentowanym rysunku, jej koncepcja zmieniała się w projektach artysty. Początkowo przybrała ona postać skrzydlatego, żywego smoka usytuowanego po prawej stronie księżniczki, ostatecznie Józef Mehoffer stworzył jednak fantastyczne monstrum bazując na figurze swojego kota z Jankówki i ukazał go w momencie uśmiercenia przez św. Jerzego – przebitego włócznią.

A tak w ówczesnej epoce o witrażach Józefa Mehoffera we Fryburgu wyrażał się o. Joachim Berthier:
"Atmosfera wielkiej poezji promienieje nad całem dziełem Mehoffera. Nadto znać u niego wszędzie niesłychaną pewność w posługiwaniu się potrzebnym mu materiałem który czerpie z legendy, z tradycyjnego symbolizmu, z historji i dawnych opowieści. Mehoffer nie maluje, gdy nie ma nic do powiedzenia. Nie poprzestaje nigdy na dekoracji jako takiej, lecz szuka prawdy życiowej. Dlatego sztuka jego nie będzie nigdy pustą i konwencjonalną. Jego postaci żyją, jak te, które nas otaczają w życiu codziennem. Budzą one w nas zainteresowanie i pociągają nas ku sobie swą duszą i życiem. Rzekłbyś, że żadnaz nich nie przybierała nigdy pozy pracownianej, tak są szczere i naturalne."
[Cyt. za: T. Stryjeński, Witraże Józefa Mehoffera w kolegjacie św. Mikołaja we Fryburgu. Polacy we Fryburgu, Kraków 1929, s. 15.]