Blog
Obraz Henryka Siemiradzkiego "Z ostatniej plagi Egiptu" (1865) w katalogu I Aukcji Dzieł Sztuki Krakowskiego Domu Aukcyjnego
Zapraszamy do lektury artykułu o obrazie Henryka Siemiradzkiego, który pojawił się na rynku sztuki po raz pierwszy od 66 lat.
Henryk Siemiradzki (1843-1902)
Z ostatniej plagi Egiptu. Anioł śmierci zabija pierworodnego syna faraona (1865)
technika: olej, płótno, wymiary: 79 x 100 cm
sygnowany p.d.: "H Siemiradzki"
Fot. Agnieszka Stefańczyk | Krakowski Dom Aukcyjny®
HISTORIA OBRAZU
Obraz olejny Henryka Siemiradzkiego o wymiarach 79 x 100 cm przedstawiający dziesiątą plagę egipską został ukończony pod koniec kwietnia 1865 roku. Pracę nad płótnem poprzedziła kompozycja na papierze (sepia, tusz), która została przedłożona na egzaminie 27 lutego na Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Prezentowany obraz olejny miał być kontynuacją tej kompozycji ale z uwzględnieniem dokładnej charakterystyki każdej postaci. W liście do rodziców Henryk Siemiradzki pisał:
[Rektor] Powiedział, że trzeba wykonać malowidło olejno na i na tyle, żeby każda figura miała swój rzeczywisty charakter.
Jak pisze Józef Dużyk w monografii Henryka Siemiradzkiego, w kwietniu 1965 roku artysta pracował nad obrazem codziennie przez kilka godzin. Wiemy, że prezentowane płótno zostało wystawione 8 maja na egzaminie kwartalnym. Wówczas obraz otrzymał jeden z trzech małych srebrnych medali. Henryk Siemiradzki, jak czytamy w jego liście do rodziców, nie krył zadowolenia:
(...) chociaż mi pierwej mówił rektor, i że medal otrzyma tylko jeden z nas, jednak uznano 3 godnymi nagrody i mnie w tej liczbie.
W literaturze obraz Henryka Siemiradzkiego funkcjonuje również pod tytułami: "Anioł Zagłady zabija wszystkich pierworodnych synów Egipcjan" lub "Śmierć pierworodnych egipskich synów. Ostatnia plaga egipska". W 1870 roku obraz znajdował się u rodziców artysty w Charkowie. Natomiast pod koniec XIX wieku dzieło sztuki przebywało w rzymskiej pracowni Henryka Siemiradzkiego przy via Gaeta. Wtedy też zostało wykonane poniżej umieszczone czarno-białe zdjęcie. Fotografia znajduje się w archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie jako spuścizna po Henryku Siemiradzkim.
Fotografia z końca XIX wieku z archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie.
We wspomnianym czasie omawiane płótno zostało pod okiem artysty zdublowane. Płótno ponownie nabito na blejtram w specyficzny i właściwy malarzowi sposób, czego dowodem są charakterystycznie dla Henryka Siemiradzkiego wbite gwoździe.
Ponowne informacje na temat prezentowanej pracy pojawiają się w latach 50. w Krakowie. Wtedy też została sporządzona ekspertyza obrazu przez rzeczoznawcę sądowego Stanisława Dąbrowskiego. Ekspertyza z dnia 11 kwietnia 1951 r., została przyklejona do płótna na tyle pracy. W jej narożach widoczne są oryginalne pieczątki.
Fragment ekspertyzy:
U stóp ołtarza bożka Horusa, przed którym kapłani palą święty ogień i kadzidła pod strażą żołnierza, grupa zawodzących kobiet egipskich, powstrzymywanych przez kapłanów. Po lewej postacie Żydów z wielbłądem, gotujących się do drogi, mieszają się z Egipcjanami i niewolnikami / murzynami /z noszącymi z determinacją złote misy i dzbany, dla przebłagania bożka. W głębi, w półcieniu na wzniesieniu postać faraona w czerwonej szacie, zwracającego się z wściekłością i trwogą do stojącego po lewej Mojżesza i Aarona.
Na dalszych planach tłumy ludzi na tle świątyni. Scena powyższa przedstawia scenę biblijną, mianowicie dziesiątą plagę egipską, którą Bóg ukarał Egipcjan, a także faraona przez śmierć pierworodnych. Żona faraona dotknięta stratą dziecka, złorzeczy w środkowej grupie. Faraon wzywa przywódcę Żydów Mojżesza i brata jego Aarona, aby im oznajmić zwolnienie z niewoli. Wyżej opisany obraz jest autentycznym i oryginalnym dziełem Henryka Siemiradzkiego, który w nim odtworzył z właściwą sobie umiejętnością scenę grozy i niepokoju, podkreśloną kapitalnym kontrastowaniem efektów świateł i cieni i półcieni. Przejawia się tu talent kolorysty i dosadna charakterystyka postaci, w czym cechował ten wielki artysta.
Dowód zakupu obrazu z dnia 3 grudnia 1953 roku.
Kolejnym znanym fragmentem historii prezentowanego obrazu jest dowód zakupu pracy 3 grudnia 1953 roku w Krakowie. Od tego czasu obraz Henryka Siemiradzkiego pozostawał do dnia dzisiejszego w jednej kolekcji.
Prezentowany obraz znalazł się w projekcie Korpus dzieł malarskich Henryka Siemiradzkiego, który jest finansowany w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, realizowany jest przez Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata. Projekt realizowany jest przy współpracy z Muzeami Narodowymi w Krakowie i Warszawie oraz Państwową Galerią Tretiakowską i Państwowy Instytut Historii Sztuki w Moskwie w latach 2015-2020. Dzięki udziałowi w tym projekcie badawczym, płótno zostało poddane szczegółowym badaniom, przez zespół konserwatorów oraz historyków sztuki.
OPIS PRACY HENRYKA SIEMIRADZKIEGO
Omawiany obraz Henryka Siemiradzkiego, przedstawia biblijną scenę z Księgi Wyjścia, kiedy Bóg zsyła ostatnią dziesiątą plagę egipską - śmierć pierworodnych Egipcjan. Wydarzenie to spowodowało uwolnienie Izraelitów, przez dotąd niewzruszonego faraona.
W lewym dolnym rogu Henryk Siemiradzki przedstawił grupę Izraelitów, którzy przygotowują się do drogi. Jak czytamy w Biblii, Egipcjanie wtedy w ramach zadość uczynienia za pozostawienie dobytku przez Żydów przekazali im kosztowności, wydarzenie to również znajdziemy na obrazie. Na pierwszym planie mężczyzna klęczy obok święcących złotych przedmiotów. Artysta niejako dla przeciwwagi tej grupy przedstawił w prawym dolnym rogu scenę przebłagania bożka Horusa przez kapłanów. Wyłącznie palący się święty ogień oświetla tę scenę nadając jej dramatyzmu.
Henryk Siemiradzki
[fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
