Skrzypek i Bóg (lata 20.) - praca dwustronna

LEON CHWISTEK

Leon Chwistek
[Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe]

Leon Chwistek urodził się w 1884 roku, zmarł 20 sierpnia w 1944 roku. W świecie sztuki zapisał się jako malarz, krytyk i teoretyk sztuki, poza tym był wybitnym matematykiem i doktorem filozofii. Wszechstronne zainteresowania Leona Chwistka tworzyły system naczyń połączonych: jego malarstwo było oparte na teoriach matematycznych, filozoficznych oraz psychologicznych.
Karol Estreicher pisał: "Cechą umysłowości Chwistka, która rozwinęła się wcześnie, a z której nie zdawał sobie sprawy ani wtedy, ani później, była zdolność przerzucania się od spraw materialnych, życiowych, codziennych do świata wyobraźni. Przeżywane pomysły i obrazy pochłaniały go całkowicie."

Leon Chwistek był synem lekarza Bronisława Chwistka oraz pianistki i malarki Emilii z Majewskich. Lata dzieciństwa spędził w Zakopanem, gdzie wychowywał się z dziećmi osiadłej tam krakowskiej inteligencji. Szczególnie związany był z Bronisławem Malinowskim oraz Stanisławem Ignacym Witkiewiczem. Ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ponadto, na przełomie 1903 i 1904 przez pół roku Leon Chwistek kształcił się w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie uczestniczył w zajęciach w pracowni Józefa Mehoffera jako wolny słuchacz.
W 1912 roku Leon Chwistek uzyskał dwuletni urlop naukowy oraz stypendium Akademii Umiejętności. Zwiedził Florencję a następnie przyjechał do Paryża, w którym przebywał aż do 1914 roku. Zapisał się na studium fizyki na Sorbonie oraz zajęcia z rysunku i malarstwa na Académie de la Grande Chaumière. W Paryżu zetknął się z awangardowymi kierunkami w sztuce: kubizmem, futuryzmem, fowizmem. Utrzymywał kontakty z Ortizem y Zarate, Picassem i artystami Ecolé de Paris. Poznanie nowych tendencji artystycznych było dla niego wstrząsem i zarazem inspiracją do podjęcia eksperymentów malarskich.

Po powrocie do kraju Leon Chwistek związał się z artystami o podobnie rewolucyjnych poglądach na malarstwo: Tytusem Czyżewskim, Andrzejem i Zbigniewem Pronaszko. W 1917 roku wspólnie z kilkoma innymi twórcami utworzyli ugrupowanie Ekspresjoniści Polscy. Dwa lata później członkowie grupy podjęli decyzję o zmianie nazwy na Grupę Formiści, która miała wskazywać na rewolucyjne podejście tych artystów do formy malarskiej. Leon Chwistek został głównym teoretykiem ugrupowania.
Publikował liczne artykuły z zakresu teorii sztuki. Interesowały go szczególnie zagadnienia z zakresu psychologicznej teorii widzenia. Szukał alternatyw dla formizmu i unizmu. W swoich tekstach polemizował z wieloma polskimi awangardowymi teoretykami, m.in. z Władysławem Strzemińskim. Konsekwencją poszukiwań twórczych artysty było opracowanie nowego kierunku artystycznego, strefizmu. Reprezentatywne dla niego płótna charakteryzowały się podziałem na strefy, wyróżniające się dominacją jednej barwy i jednego, zwielokrotnionego kształtu. Po rozpadzie Formistów w 1922 roku Leon Chwistek wystawiał wraz z innymi awangardowymi ugrupowaniami artystycznymi: lwowską Nową Generacją oraz warszawską Grupą Artystów Nowoczesnych.

Malarstwo Leona Chwistka

We wczesnym okresie swojej twórczości, który datować można na czas studiów w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, Leon Chwistek pozostawał pod wpływem twórczości renesansowych mistrzów. W Paryżu zachwycił się postimpresjonistycznym malarstwem Paula Cézanne’a. Tak pisał o tym doświadczeniu: "Zwiedziłem galerię Pellerin, w której jest mnóstwo prac Cézanne’a. Wrażenie bardzo silne. Są to bohomazy, bo inaczej powiedzieć trudno, tułowia nagich kobiet z koślawymi nogami i zbyt małymi główkami, koloryt szarawy, a jednak moc bije od tych rzeczy, moc wyzwolenia od wszystkiego, co w obrazie działa na instynkt płciowy".
Leon Chwistek podejmował próby malarskie w duchu kubizmu i futuryzmu, jednak nieustannie dążył w tym do "renesansowego ideału". Tworzył kompozycje abstrakcyjne oraz akty, pejzaże i portrety. Starał się przede wszystkim oddać wrażenie ruchu na płaszczyźnie obrazu, czego przykładem jest "Szermierka" (1919), jedna z najsłynniejszych prac malarza. W swoich kompozycjach przedstawiających dążył natomiast do maksymalnego uproszczenia form.

Warto wspomnieć, że równolegle do tak rozbudowanej działalności na polu sztuki, Leon Chwistek zajmował się także działalnością pedagogiczną i naukową. W latach 1909-1926 z przerwami pracował jako nauczyciel w krakowskim gimnazjum im. Jana Sobieskiego. Następnie, od 1930 roku był kierownikiem katedry logiki na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.

Leon Chwistek o swojej sztuce:

"Z wiosną r. 1922 rozpocząłem pracę nad zbudowaniem takiej zasady komponowania, która by pozostawiała artyście zupełną swobodę w wyborze wizji rzeczywistych, a jednak była na tyle silna, żeby wycisnąć na dziele sztuki piętno nadając mu specyficzny charakter. Na dnie była ta sama tęsknota za nowym stylem, która opanowała mnie w okresie formizmu… Szło mi o to, aby do obrazu wprowadzić kontrasty gwałtowne i niepokojące, a jednak zestawić je w ten sposób, żeby powstała z tego jednolita całość… Zacząłem myśleć o budowaniu postaci ludzkiej z elementów różnych stref, przez które jest przeprowadzona. Wyniki, jakie osiągnąłem, nie mogą być porównywane z ogromem możliwości, jakie stają przed nami na tej drodze… Stosunek do rzeczywistości jest tu podobny jak w kubizmie. Pomimo to, dzięki zasadzie strefizmu, wygląd obrazu jest niewątpliwie zasadniczo odmienny..."

~ Leon Chwistek

[Cyt. za: Moja walka o nową formę w sztuce, "Wiadomości Literackie", nr 51, 1935.]

Artykuły o Leonie Chwistku:

"W latach późniejszych Chwistek odnalazł kolejne ogniwo intelektualne: wielość możliwości dotyczyła już nie poszczególnych kształtów i linii, ale całych ich zespołów - po prostu świata. Taki świat można było stworzyć sobie siłą wizji, wprowadzając doń zgodny z upodobaniem porządek. Swój własny porządek świata Chwistek nazwał strefizmem. Obrazy rozgęściły się wewnętrznie; wyeliminowane z nich zostało przypuszczenie- świat się już przecież ziścił. Zamiast zapisu możliwości zmysłowy i muzykalny profesor Chwistek wprowadził w swoich obrazach system relacji opartych na rytmie. Początkowo formy przechodziły jeszcze jedne w drugie - płynnie już i bez przynależnego czasom formizmu pośpiechu i zgiełku, w uporządkowanym ordynku kształtów obłych i spiczastych, w uładzonej gamie kolorów. Później odsunęły się trochę od siebie a spójność między nimi stała się ciszą i zawieszeniem."

~ Joanna Pollakówna

[Cyt. za: Malarstwo Polskie. Między wojnami 1918-1939, Warszawa 1982, s. 18.]

"Cechą umysłowości Chwistka, która rozwinęła się wcześnie, a z której nie zdawał sobie sprawy ani wtedy, ani później, była zdolność przerzucania się od spraw materialnych, życiowych, codziennych, do świata wyobraźni. Przeżywane pomysły pochłaniały go całkowicie. Te stany psychiczne, mało widoczne dla obcych, miały w sobie coś z wizjonerstwa czy mistyki, a różniły się od nich tylko swą treścią. Najczęściej była to matematyka czy logika, które pochłaniały jego umysł. Chwistek wierzył, a nawet twierdził, że jedynymi realnymi przedmiotami (w świecie wyobraźni) są prawdy matematyczne, ale czy miał rację w stosunku do samego siebie? Od wczesnej młodości rozgrywał ze sobą fikcyjne dialogi, widział obrazy i formy najdziwniejsze, doznawał nie istniejących wrażeń lub wrażenia wrażeń-przeżywając to wszystko naprawdę. Działo się z nim tak podczas codziennych spraw, gdy np. czekał w kolejce po bilet, i wśród niezwykłych sytuacji, np. podczas bitwy, gdy obsługiwał działo, albo kiedy indziej, gdy malował obraz przedstawiający piękność kobiety."

"Strefizm jest szeregowaniem formy. Działanie plastyczne osiąga za pomocą grupowania, a nie przenikania. Chwistek szukał dla swej teorii poparcia w dawnej sztuce, zwłaszcza -jak ją nazywał- w sztuce prymitywów. Znajdował strefizm w chórach anielskich Fra Angelika, w ikonach bizantyńskich, w malarstwie ludowym."

~ Karol Estreicher

[Cyt. za: Leon Chwistek. Biografia artysty, Kraków 1971, s. 53, s. 231.]

Przyjmujemy obrazy Leona Chwistka na aukcje sztuki - wycena obrazów, skup i sprzedaż aukcyjna sztuki Leona Chwistka.
Jeśli chcą Państwo sprzedać dzieła Leona Chwistka, zapraszamy do kontaktu [link].

Zobacz galerię obrazów Leona Chwistka w Krakowskim Domu Aukcyjnym [link].

NIEDOSTĘPNE OBRAZY LEONA CHWISTKA