KOSSAK Jerzy

Była to szarża polskich szwoleżerów Gwardii Cesarskiej na armię hiszpańską dowodzoną przez Benito de San Juana. Bitwa w krótkim czasie zakończyła się zdobyciem przełęczy i utorowaniem drogi do Madrytu, dla dalszej kampanii hiszpańskiej Napoleona.
Temat bitwy pod Somosierrą był wielokrotnie podejmowany przez malarzy batalistów, zarówno zagranicznych (m.in. Horacego Verneta), ale przede wszystkim, z uwagi na ogromne zasługi rodaków - polskich, by wymienić chociażby tylko przesławne płótno Piotra Michałowskiego ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, dzieła Januarego Suchodolskiego i Stanisława Bagieńskiego z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie czy liczne przykłady epizodów walki z dorobku Juliusza, Wojciecha (przypomnieć w tym miejscu można rozpoczęty pod koniec XIX wieku pomysł tego artysty i Michała Gorstkina-Wywiórskiego na wspólne zrealizowanie panoramy "Somosierra") i w końcu także Jerzego Kossaka.

Oferowany obraz Jerzego Kossaka z 1930 roku przedstawia fragment przełęczy na chwilę po bitwie. W jesiennym pejzażu na pierwszym planie artysta ukazał opuszczony, milczący już rząd armat wroga ze śladami krwi poległych i rannych. Przed oraz między armatami rysują się ciała żołnierzy i ich wiernych koni, grozę śmierci podsycają jeszcze pojedyncze elementy umundurowania - czapki w barwach 1. Pułku Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej, które spadły z głów walczących. Nad wąskim polem bitwy unosi się jeszcze kurz wzburzony kopytami pędzących tędy przed momentem koni i dym wystrzeliwanych armat. Po lewej stronie kompozycji widnieje zbliżająca się grupa konnych z postacią Napoleona na czele - cesarz, pełen szacunku dla polskich żołnierzy posuwał się za wojskiem obserwując z uznaniem wyniki natarcia. Już nazajutrz Napoleon miał wykrzyknąć na cześć Polaków: "Cześć najdzielniejszym z dzielnych!".
Dzieło nawiązuje do twórczości ojca artysty, Wojciecha Kossaka, który malował nie tylko same epizody szarży wysokiego tempa, ale także krajobraz na moment po samej bitwie pod Somosierrą, czego przykłady w epoce artysty bywały również reprodukowane na kartach pocztowych. W omawianym, oferowanym na aukcji obrazie Jerzego Kossaka uwagę zwraca nie tylko sama tematyka, ale również format i technika - podłoże płócienne nie było bardzo częste w twórczości Jerzego Kossaka, a jako od wieków uważane za szlachetniejsze od tektury, stanowi dowód znaczenia kompozycji dla samego jej autora.