SZKOŁA ZAKOPIAŃSKA

SZKOŁA ZAKOPIAŃSKA

Termin "Szkoła Zakopiańska" jest obecny w historii sztuki polskiej jako określenie zjawiska artystycznego charakterystycznego dla twórczości artystów związanych z funkcjonującą w Zakopanem Szkołą Przemysłu Drzewnego.

Historia Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem

Historia szkoły sięga jeszcze lat 70. XIX wieku, kiedy to w 1876 roku Towarzystwo Tatrzańskie założyło szkołę snycerską, której głównym celem było zawodowe wykształcenie ubogiej ludności Podhala i rozwój miejscowego przemysłu. Pierwotnie placówka nie miała więc charakteru artystycznego, a wyłącznie rzemieślniczo-utylitarny. Pierwszym nauczycielem szkoły został kształcony w pracowni rzeźbiarskiej Franciszka Wyspiańskiego góral Maciej Marduła.
W 1878 roku szkoła snycerska w Zakopanem została upaństwowiona, a co za tym idzie, przeszła pod kuratelę austriacką. W 1883 roku szkoła przeniosła się do zbudowanego specjalnie na ten cel budynku. Od tego czasu można zanotować jej wyraźny rozwój, który zawdzięczała ona działalności kolejnych dyrektorów: Franciszka Neużila (1879-1896), Edgara Kovátsa (1896-1900) i Stanisława Barabasza (1901-1922). W międzyczasie została zmieniona również nazwa placówki ze Szkoły Snycerskiej na Cesarsko-Królewską Szkołę Fachową dla Przemysłu Drzewnego, a w 1918 roku na Szkołę Przemysłu Drzewnego. W tym czasie wychowankowie szkoły zawodowej uczyli się przede wszystkim rysunku i rzeźby, a nabyte umiejętności mieli wykorzystywać w praktyce snycerskiej i stolarskiej.
Charakter tego ponad 40-letniego okresu funkcjonowania szkoły zawodowej w Zakopanem poniekąd wpisuje się w powszechne na przełomie wieków zjawisko poszukiwanie stylu narodowego, w tym konkretnym przypadku oscylującego wobec witkiewiczowskiego "stylu zakopiańskiego" czy "sposobu zakopiańskiego" Edgara Kovátsa. Jest to jednak osobny problem, który był powodem do ożywionych dyskusji już w czasach jemu aktualnych, ze względu na poziom skomplikowania i wielowątkowość tego tematu, nie zostanie on więc tutaj omówiony.

Nowy rozdział historii zakopiańskiej szkoły rozpoczął się w roku 1922, kiedy to posadę dyrektora objął Karol Stryjeński – architekt oraz projektant, wiceprezes stowarzyszenia artystów zakopiańskich "Sztuka Podhalańska", brat Tadeusza Stryjeńskiego i mąż Zofii Stryjeńskiej. Należy wspomnieć, że Karol Stryjeński przyjaźnił się z przedstawicielami awangardowego nurtu formizmu i podobnie jak oni do sztuki podchodził w sposób intelektualny, wychodząc poza odbieranie jej w kategoriach poprawności rysunkowej czy wartości dekoracyjnej.
Za dyrektury Karola Stryjeńskiego (1922-1927) uwidocznił się wzrost poziomu artystycznego prac uczniów, a także zmiana w podejściu pedagogicznym, która opierała się wprowadzeniu nowych tematów (rzeźba figuratywna zaczęła dominować nad stolarką dekoracyjną) oraz na pobudzaniu kreatywności i siły twórczej wśród uczniów, nie zaś na wyuczaniu rzemieślniczego powielania tradycyjnych schematów i ornamentów. Dużą zasługą Karola Stryjeńskiego było również odświeżenie programu i zapoznanie wychowanków szkoły ze sztuką nowoczesną, przede wszystkim wspomnianym już formizmem, którego wpływy złączone z tradycją sztuki podhalańskiej były podstawą do powstania nowej jakości artystycznej - zjawiska "Szkoły Zakopiańskiej".
Kolejni dyrektorzy zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego (Wojciech Brzega, Adam Dobrodzicki) byli poniekąd kontynuatorami myśli Karola Stryjeńskiego, jednak zwłaszcza za dyrektury Dobrodzickiego (1929-1936) powracają swoiste echa kovátsowskiej "masowości" i rzemieślniczej sztywności formy, jednak przy zachowaniu nowoczesnej rytmiki i geometryzacji formy.

Bardzo ważną w kontekście rozwoju "Szkoły Zakopiańskiej" postacią był Roman Olszowski – rzeźbiarz i nauczyciel w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem (pracujący już od 1923), o którym krytyka pisała, iż "stworzył on własną szkołę rzeźby". Początkowo działalność pedagogiczna Olszowskiego wpisywała się w założenia reformatorskie Karola Stryjeńskiego, jednak po jego odejściu wprowadzał do szkoły inspiracje czerpane ze sztuki przedstawicieli stowarzyszenia artystycznego "Rytm".

Kolejny dyrektor – architekt Marian Wimmer (1936-1939, 1945-1946) przyniósł ze sobą kolejny powiew świeżości i nowe spojrzenie na działalność szkoły. Do kadry nauczycielskiej zaangażował on w 1938 roku Tadeusza Knota, Helenę Krażowską-Knotową oraz Antoniego Kenara wtórujących mu w planie odnowienia programu nauczania. Ambitne plany pedagogiczne zostały jednak przerwane przez wybuch II wojny światowej, podczas której placówka działała jako zreorganizowana szkoła zawodowa.

Po wojnie została przeprowadzona reforma szkoły, która od 1948 roku zaczęła funkcjonować jako Państwowe Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem, a dyrektorem placówki został Antoni Kenar, którego imię szkoła przejęła po jego śmierci w 1959 roku. Szkoła istnieje do dziś pod nazwą Zespół Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem.

Szkoła Zakopiańska jako zjawisko artystyczne

"Szkoła Zakopiańska" to zjawisko artystyczne związane z dziedziną rzeźby drewnianej tworzonej w drugiej połowie lat 20. oraz w latach 30. XX wieku przez uczniów Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem pod okiem znakomitych nauczycieli, m.in. Karola Stryjeńskiego, Władysława Skoczylasa czy Romana Olszowskiego. Celem nastawionej na praktykę szkoły było wykształcenie indywidualnych twórców z lokalnego środowiska, którzy kultywowaliby podhalańską tradycję sztuki ludowej i dekoracyjnej łącząc ją z najnowszymi prądami w sztuce, przede wszystkim formizmem i ekspresjonizmem.

Przedstawiciele tzw. "Szkoły Zakopiańskiej" zazwyczaj nie sygnowali swoich prac. Jako cechy charakterystyczne ich twórczości można wymienić geometryzację formy, rytmiczność przedstawień, kontrast kierunków gładkich płaszczyzn, głębokie opracowanie bryły i operowanie silnym światłocieniem, skłonność do dekoracyjności i nawiązywanie do estetyki tradycyjnej sztuki Podhala.
Artyści związani ze "Szkołą Zakopiańską" podejmowali w swojej twórczości różne tematy, najczęściej jednak ukazywali ludowe sceny rodzajowe (np. tańce) i portrety górali oraz motywy religijne, np. przedstawienia Madonn, świętych, a nawet pełne konstrukcje kapliczek przydrożnych i domowych, a także większych struktur przeznaczonych do wnętrz kościelnych.

Prace artystów zakopiańskich były eksportowane za granicę i eksponowane na różnych wystawach m.in. na wystawach światowych w Paryżu (1925) i Nowym Jorku (1939).

Przyjmujemy rzeźby Szkoły Zakopiańskiej na aukcje sztuki - wycena obrazów, skup i sprzedaż aukcyjna sztuki zakopiańskiej.
Jeśli chcą Państwo sprzedać dzieła Szkoły Zakopiańskiej, zapraszamy do kontaktu [link].

Zobacz galerię dzieł artystów związanych ze Szkołą Zakopiańską w Krakowskim Domu Aukcyjnym [link].

NIEDOSTĘPNE RZEŹBY Z KRĘGU SZKOŁY ZAKOPIAŃSKIEJ