Blog

Kossakowie - trzy pokolenia, jedna pasja

Zapraszamy do lektury artykułu dotyczącego twórczości rodu Kossaków.

W katalogu XXXVIII Aukcji Dzieł Sztuki Krakowskiego Domu Aukcyjnego (18 VI 2024) znalazło się aż siedem prac pędzla malarzy z rodziny Kossaków (lot 16-22) [ZOBACZ]

W historii rodziny Kossaków szczególnie zapisały się trzy pokolenia wybitnych malarzy – Juliusza, Wojciecha i Jerzego – którzy odegrali znaczącą rolę w polskiej sztuce XIX i XX wieku. Ich prace, głęboko zakorzenione w tradycji historycznej i batalistycznej, odznaczają się mistrzowską techniką i umiejętnością oddania dramatyzmu oraz dynamiki. Każdy ze wspomnianych członków tej rodziny wniósł do sztuki coś unikalnego, jednocześnie zachowując wspólną ciągłość i spójność stylu, który ma swoich zwolenników wśród odbiorców sztuki nie tylko w Polsce, ale i na świecie.

Twórczość Kossaków charakteryzuje się mistrzowskim opanowaniem techniki, precyzyjnym rysunkiem oraz umiejętnym operowaniem kolorystyką i światłocieniem. Juliusz Kossak, jako pionier w rodzinie, zdefiniował pewne kanony, które były kontynuowane i rozwijane przez jego potomków. Wojciech Kossak, choć wierny tradycjom, eksperymentował z dramatycznymi kompozycjami i żywszą paletą barw, podczas gdy Jerzy Kossak wprowadził bardziej ekspresyjne elementy, nadając swoim pracom unikalny charakter.

Tematyka prac Kossaków obejmuje szeroki zakres, od epizodów historycznych i batalistycznych po portrety i sceny rodzajowe, co świadczy o ich wszechstronności i głębokim zanurzeniu w polską historię, tradycję i kulturę, które manifestuje się poprzez szczegółowe przedstawienia bitew, heroicznych postaci historycznych oraz codziennego życia polskiej szlachty i chłopstwa. Malując obrazy Kossakowie tworzyli swoisty wizualny epos narodowy, który do dziś jest ceniony za swoje walory artystyczne i historyczne. Obrazy Kossaków, pełne dynamicznych scen i dramatyzmu, oddają także emocje i ducha czasów, które przedstawiają. Sztuka Kossaków nierozerwalnie wiąże się z patriotyzmem i dumą narodową. Ich obrazy, przedstawiające glorię polskiego oręża i piękno polskiej ziemi, budziły w pokoleniach Polaków poczucie tożsamości i przywiązanie do narodowej tradycji. Szczególnie istotne były te dzieła w czasach zaborów, kiedy sztuka stała się ważnym nośnikiem wartości patriotycznych i tożsamościowych.

Juliusz Kossak poprzez swoje dzieła dokumentował ważne momenty z historii Polski, takie jak bitwa pod Wiedniem czy kampanie napoleońskie, łącząc realistyczne detale z atmosferą epoki romantyzmu. Oprócz scen batalistycznych i historycznych malował jednak również akwarele przedstawiające codzienne życie na wsi i ukochane zwierzęta - konie.
BIOGRAFIA JULIUSZA KOSSAKA [ZOBACZ]

Wojciech Kossak, kontynuując tradycje rodzinne, wprowadził do swoich prac jeszcze większy dynamizm i ekspresję, co widoczne jest między innymi w jego monumentalnych kompozycjach bitewnych. Szczególnie interesował się scenami batalistycznymi i życiem polskiej szlachty. Malował również wiele obrazów o tematyce patriotycznej, ale także sceny z codzienności polskiego wojska i ułanów.
BIOGRAFIA WOJCIECHA KOSSAKA [ZOBACZ]

Jerzy Kossak, z kolei, rozwijał te tradycje, dodając do nich indywidualne elementy i współczesne inspiracje, co czyniło jego prace zarówno hołdem dla przodków, jak i nowym spojrzeniem na historyczne malarstwo. Podobnie jak ojciec, nierzadko wielokrotnie przepracowywał artystycznie podobne tematy, jednym ze stale podejmowanych przez niego motywów była np. wizja Napoleona w odwrocie spod Moskwy. W ten sposób Kossakowie nie tylko dokumentowali polską historię, ale także kształtowali narodową tożsamość i dumę.
BIOGRAFIA JERZEGO KOSSAKA [ZOBACZ]

Dziedzictwo rodziny Kossaków

Dziedzictwo rodziny Kossaków jest niezwykle bogate i różnorodne. Mimo pewnych różnic stylistycznych, byli zjednoczeni wspólną pasją do malarstwa historycznego i batalistycznego. Ich prace stanowią ważną część polskiego dziedzictwa kulturowego i są obecne w wielu muzeach oraz prywatnych kolekcjach.

Juliusz Kossak (1824-1899)

Juliusz Kossak, uważany za patriarchę artystycznej dynastii, urodził się w 1824 roku w Nowym Wiśniczu. Jego twórczość w dużej mierze koncentrowała się na scenach historycznych, batalistycznych i obyczajowych, gdzie wirtuozeria w przedstawianiu koni stała się jego znakiem rozpoznawczym. Tworzył głównie akwarele, lubując się w jasnej kolorystyce. Tworzył też grafiki (np. drzeworyt "Wdzięczność Króla wobec Mohorta za wojskowe kształcenie Księcia"), a także ilustracje do książek i czasopism. Wywarł duży wpływ na późniejszy rozwój ilustracji artystycznej jako dziedziny sztuki. Prace Juliusza Kossaka stanowią rezultat fascynacji artysty przyrodą, folklorem, obyczajowością.

Prócz scen batalistycznych Juliusz Kossak tworzył również akwarele przedstawiające codzienne życie dawnej wsi i szlachty. Uwieczniał prace polowe, polowania, targi i inne wydarzenia z udziałem koni (np. akwarela "Odpoczynek" z 1895 roku). Przykładem jego twórczości jest też ujęta w katalogu XXXVIII Aukcji Dzieł Sztuki (18 VI 2024) akwarela "Para koni" (lot 16) [ZOBACZ], która doskonale ukazuje mistrzostwo Juliusza Kossaka w tej technice. Wyczucie tego medium pozwoliło nadać z pozoru spokojnej pracy ekspresji i dynamiki. Akwarelę tę charakteryzuje dość ograniczona gama barwna, a zarazem bardzo dobre opanowanie światłocienia.
Podejmowane przez niego tematy krajobrazu polskiej wsi, obyczajów oraz tradycji szlachty i ziemiaństwa stanowiły historyczno-obyczajowy paradygmat "ku pokrzepieniu serc", co również poniekąd zapewniło mu uznanie.

Juliusz Kossak, "Tadeusz Kościuszko z kosynierami" (1887), akwarela, gwasz, papier, kolekcja prywatna
Obraz sprzedany na XXXI Aukcji Dzieł Sztuki Krakowskiego Domu Aukcyjnego.

Juliusz Kossak chętnie sięgał również po motywy z przeszłości Rzeczypospolitej Obojga Narodów, malując potyczki np. husarzy, potyczki z Kozakami i inne epizody wojskowe. Doskonałym przykładem jest tu praca "Tadeusz Kościuszko z kosynierami" (1887), ukazująca bohatera narodowego z uniesioną do ataku szablą, na pędzącym koniu, jako przywódcę na czele chłopskiej armii. Tematyka kościuszkowska była bardzo istotna dla Polaków w czasie zaborów, Naczelnika jako symbol odwagi, walki o wolność stanowił swoiste źródło nadziei. Podejmowane przez Juliusza Kossaka, a potem resztę rodziny, tematy związane z ważnymi postaciami historycznymi były istotnym elementem budowania narodowej dumy i duchowości.

Akwarele stanowią znaczącą część dorobku Juliusza Kossaka. Pozwalają one na bliższe poznanie jego talentu i warsztatu, a także docenienie umiejętności uchwycenia ulotnych chwil i dynamicznych scen. Obok rzadko spotykanych obrazów olejnych, akwarele Juliusza Kossaka cieszą się dużą popularnością wśród kolekcjonerów i miłośników sztuki. Co szczególnie ciekawe, osiągają one w ostatnim czasie wysokie ceny młotkowe na aukcjach dzieł sztuki (średnio od 20 do nawet 70 tysięcy złotych).

Wojciech Kossak (1856-1942)

Wojciech Kossak, syn Juliusza, odziedziczył nie tylko talent artystyczny, ale także zamiłowanie do przedstawiania historii. Urodził się w 1856 roku w Paryżu. Studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych i w Akademii Monachijskiej. Karierę budował także za granicą, w Berlinie, a także Francji i Stanach Zjednoczonych. Jego sztuka była więc znana na dwóch kontynentach, a jego malarstwo, podobnie jak twórczość ojca, koncentrowało się na tematyce batalistycznej, ze szczególnym uwzględnieniem motywów jeździeckich.

Choć Wojciech Kossak słynie przede wszystkim z obrazów olejnych, w jego dorobku znaleźć można również akwarele, które stanowią jednak niebywałą rzadkość kolekcjonerską. Warto zwrócić więc uwagę na oferowaną w katalogu XXXVIII Aukcji Dzieł Sztuki (18 VI 2024) akwarelę "Ułan na galopującym koniu" (lot 17) [ZOBACZ], która pokazuje umiejętność uchwycenia ruchu i ekspresji postaci również w technice wodnej, a przecież nie było to ulubione medium tego artysty. Chociaż rzadkie, akwarele Wojciecha Kossaka to cenne dzieła sztuki, które pozwalają odkryć inny aspekt jego talentu. Prezentowana praca odznacza się lekkością i świeżością, a jednocześnie zachowuje charakterystyczny dla Wojciecha Kossaka realizm i dbałość o detal.

Innym dziełem Wojciecha Kossaka ujętym w katalogu XXXVIII Aukcji Dzieł Sztuki (18 VI 2024) jest obraz "Przed meczetem" z 1936 roku (lot 18) [ZOBACZ] wykonany techniką mieszaną (olej, gwasz) na tekturze, który ukazuje egzotyczny, niemalże pustynny krajobraz oraz daje świadectwo doskonałego operowania przez autora światłem i cieniem.

Twórczość Wojciecha Kossaka cechują dynamiczne układy kompozycyjne oraz wyrafinowana technika malarska. Był mistrzem w przedstawianiu ruchu, co widoczne jest w malowanych przez niego, pełnych energii i napięcia scenach bitew, ale także obrazach pędzących patroli ułańskich. Artysta był również cenionym portrecistą, specjalizującym się w portretach konnych i wizerunkach samych koni (do których to zamiłowanie odziedziczył po ojcu).

Jerzy Kossak (1886-1955)

Jerzy Kossak, syn Wojciecha i wnuk Juliusza, urodzony w 1886 roku w Krakowie, również podążył śladami swoich przodków, kontynuując rodzinne tradycje malarskie. Twórczość Jerzego Kossaka, podobnie jak jego ojca i dziadka, skupiała się na tematyce historycznej i batalistycznej, chociaż wprowadził do niej pewne nowości stylistyczne. Najchętniej wykorzystywał w swojej technikę olejną, fascynowało go zagadnienie ruchu, co próbował ukazać specyficznymi dla siebie pociągnięciami pędzla.

Lot 20, Jerzy Kossak, "Wizja Napoleona w odwrocie spod Moskwy" (1939), olej, sklejkaObraz wystawiony na XXXVIII Aukcji KDA (18 VI 2024) [ZOBACZ W KATALOGU]

Jerzy Kossak operował znacznie bardziej miękkim, rozmytym konturem niż jego ojciec. Chętnie podejmował tematykę napoleońską, dużą popularnością cieszyły się jego prace takie jak oferowana w katalogu XXXVIII Aukcji Dzieł Sztuki (18 VI 2024) "Wizja Napoleona w odwrocie spod Moskwy" z 1939 roku (lot 20) [ZOBACZ], ukazująca dramatyzm odwrotu przegranej Wielkiej Armii Napoleona. Wśród chłodu i śnieżnej zawieruchy wodzowi majaczy w oddali obraz otoczonej blaskiem głowy Sfinksa, przypominającego o klęsce kampanii egipskiej w 1801 roku. Mistrzowskie zastosowanie światłocienia i ożywionej fioletem gamy barwnej daje tu niepowtarzalny efekt mglistego, zimowego pustkowia.
Warto wspomnieć, że Jerzy Kossak szeroko traktował motywy napoleońskie, przedstawiał portrety polskich szwoleżerów służących w armii Napoleona. "Szwoleżer Polskiego Pułku Gwardii Cesarskiej" (1924) (zob. niżej) jest przykładem właśnie takiego, wyimaginowanego najpewniej wizerunku.

Lot 19, Jerzy Kossak, "Odpoczynek ułanów" (1928), olej, płótno
Obraz wystawiony na XXXVIII Aukcji KDA (18 VI 2024) [ZOBACZ W KATALOGU]

Godnym uwagi kolekcjonerów i miłośników sztuki obrazem Jerzego Kossaka jest opublikowany w katalogu XXXVIII Aukcji Dzieł Sztuki (18 VI 2024) "Odpoczynek ułanów" z 1928 roku (lot 19) [ZOBACZ], co ciekawe, namalowany techniką olejną na płótnie. Praca pochodzi z najbardziej cenionego w dorobku malarza okresu (lata 20.) i ukazuje w sposób rodzajowy żołnierzy w zimowym krajobrazie, oddając surowość warunków, ale także wytrzymałość ułanów. Jednocześnie znów powraca tu ulubiony motyw koni, w malowaniu których Kossakowie byli mistrzami - Jerzy, podobnie jak jego przodkowie, był zdolnym animalistą, a jego przedstawienia koni odznaczają się niezwykłą wiernością i trafnością, co widoczne jest również w realistycznej pracy "Głowa siwka" z 1929 roku (lot 22), również dostępnej w ofercie XXXVIII Aukcji [ZOBACZ].

Kolejny z wystawionych na XXXVIII Aukcji Dzieł Sztuki (18 VI 2024) obrazów Jerzego Kossaka "Skok przez płot - polowanie par force" z 1934 roku (lot 21) [ZOBACZ], przedstawia pełną ruchu i energii tytułową scenę polowania z nagonką. Dynamizm podkreśla zastosowanie diagonalnej kompozycji i kontrastowych kierunków ciał skaczących psów.

Malarstwo Jerzego Kossaka charakteryzuje się ekspresyjnym stylem, żywą gamą barw opartą zwykle na jednym akcencie kolorystycznym oraz dbałością o szczegóły.

Rodzina Kossaków pozostawiła niezatarte ślady w historii polskiej sztuki. Ich obrazy, pełne życia, dramatyzmu i historycznego realizmu, do dziś zachwycają swoją jakością artystyczną. Każdy z artystów wniósł coś unikalnego do rodzinnej tradycji, tworząc jednocześnie spójną całość, która stała się z czasem nieodłącznym elementem polskiego dziedzictwa kulturowego. Kossakowie, poprzez swoją twórczość, nie tylko dokumentowali historię, ale również ją współtworzyli, kształtując narodową świadomość i tożsamość. Ich obrazy, przedstawiające chlubne karty historii Polski i piękno polskiej ziemi, budziły w pokoleniach Polaków poczucie przywiązania do ojczyzny i jej wartości. Również obecnie Kossakowie pozostają jednymi z najbardziej rozpoznawalnych i znanych artystów wśród ogółu polskiego społeczeństwa.

PRZEJDŹ DO KATALOGU XXXVIII AUKCJI DZIEŁ SZTUKI

Opracowanie artykułu: Gabriela Trepanowska
Uzupełnienia: Zuzanna Mortka-Król, Krakowski Dom Aukcyjny^®
Zdjęcia obrazów z oferty Krakowskiego Domu Aukcyjnego wykorzystane w artykule: Agnieszka Stefańczyk, Krakowski Dom Aukcyjny^®

Wybrana bibliografia:

• Kossowska I., Wojciech Kossak – życie i twórczość, serwis culture.pl, [dostęp 31.05.2024].
• Masłowski M., Juliusz Kossak, Warszawa 1984.
• Olszański K., Juliusz Kossak, Wrocław-Warszawa-Kraków 1988.
• Olszański K., Wojciech Kossak, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1982.
• Olszański K., Jerzy Kossak, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992.
• Stos, Dziedzictwo talentu. Jadwiga Tetmajerówna i "trzeci" Kossak, "Świat" 48, 1911, s. 4-5.
• Zielińska J., Juliusz Wojciech Jerzy Kossakowie, Warszawa 1988.

powrót do listy wpisów