Pływający (1999)

JACEK MALCZEWSKI

Jacek Malczewski. Fotografia z końca XIX wieku
[źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe]

Jacek Malczewski urodził się w 1854 roku w Radomiu, zmarł w 1929 roku w Krakowie. W 1872 roku rozpoczął edukację artystyczną pobierając lekcje u Leona Piccarda. Równolegle uczęszczał jako wolny słuchacz na zajęcia do Władysława Łuszczkiewicza w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Od 1873 roku rozpoczął regularne studia na tejże uczelni w pracowni Władysława Łuszczkiewicza oraz Feliksa Szynalewskiego. Uczęszczał również wtedy na prywatne lekcje do drugiego z wymienionych nauczycieli.

W latach 1876-1877 Jacek Malczewski kształcił się w École des Beaux-Arts w Paryżu w pracowni Henri Ernesta Lehmanna. Warto wspomnieć, że w 1879 roku artysta ukończył kurs kompozycji w klasie mistrzowskiej Jana Matejki na macierzystej uczelni, co niewątpliwie miało wpływ na rozwój jego twórczości.

W 1887 roku Jacek Malczewski ożenił się z Marią Gralewską, córką krakowskiego aptekarza. Rok później na świat przyszła ich córka Julia. W 1892 roku doczekali się drugiego dziecka - Rafała. Chłopiec odziedziczył talent artystyczny ojca i również został malarzem.

W latach 1897-1900 oraz 1912-1921 Jacek Malczewski pełnił funkcję profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Artysta wiele podróżował: zwiedził Paryż, Monachium (1885-1886, 1893), Wiedeń (1914-1916), Włochy (1880, 1890), Grecję oraz Turcję (w 1884 roku, w roli dokumentalisty wyprawy Karola Lanckorońskiego).

Artysta razem z Teodorem Axentowiczem, Józefem Mehofferem, Stanisławem Wyspiańskim założył w 1897 roku Towarzystwo Artystów Polskich "Sztuka".

W latach 1923–1926 Jacek Malczewski mieszkał w XIX-wiecznym dworze w Lusławicach.

Artysta został m.in. odznaczony Orderem Odrodzenia Polski IV klasy (1921) oraz Wielkim Złotym Medalem na Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929).

Jacek Malczewski, "Autoportret" (1908-1915), olej, dykta, Muzeum Narodowe w Krakowie
[źródło: Zbiory Cyfrowe MNK]

Sztuka Jacka Malczewskiego

Jacek Malczewski jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych artystów w polskiej historii sztuki. Malarz jest uznawany za jednego z głównych przedstawicieli symbolizmu w polskim malarstwie. Jacek Malczewski pozostawił po sobie wiele dzieł, które są nasycone złożoną symboliką. Prace artysty podejmowały tematykę związaną z ojczyzną, zależnościami życia i śmierci oraz miłością.

Twórczość Jacka Malczewskiego ukształtowała się na bazie fascynacji literaturą nurtu romantyzmu, wpływem nastroju końca XIX wieku, jak i również oddziaływaniem malarstwa Jana Matejki.

W początkach twórczości artysta tworzył głównie wiejskie sceny rodzajowe osadzone w polskim krajobrazie.

W latach 80. w obrazach Jacka Malczewskiego pojawił temat martyrologii. Inspirując się twórczością malarską Artura Grottgera i literacką Juliusza Słowackiego tworzył prace realistyczne (np. Śmierć Ellenai (1883), Muzeum Narodowe w Krakowie). Charakterystyczne cechy dzieł z tego okresu to monochromatyzm i przygaszona kolorystyka.

W latach 90. prace artysty stały się niezwykle nastrojowe. Ich gama barwna uległa rozjaśnieniu. W kompozycjach pojawiły się symboliczne postaci oraz antyczne chimery, meduzy, fauny, trytony (Thanatos (1898-99), Muzeum Narodowe w Warszawie; Pytia (1917), Muzeum Narodowe w Kielcach).

Oddzielny zbiór obrazów stanowią portrety oraz autoportrety. Portretowane osoby przedstawiane były na tle pejzażu (Portret Jana Kasprowicza (1903), Muzeum Narodowe w Warszawie; Nieznana nuta. Portret Bronisława Bryniarskiego (1902), Muzeum Narodowe w Krakowie; Portret Feliksa Jasieńskiego (1902), Muzeum Narodowe w Krakowie) lub w pomieszczeniu (Portret Adama Asnyka z muzą (1895-97), Muzeum Narodowe w Poznaniu). Liczne autoportrety stanowią skarbnicę wiedzy o artyście. Obrazy te cechuje dystans do własnej osoby. Jacek Malczewski przedstawiał swoją postać w różnej stylizacji (np. Autoportret w zbroi (1914), Muzeum Narodowe w Warszawie; Autoportret w jakuckiej czapce (1907), Muzeum Narodowe w Poznaniu) lub w otoczeniu symbolicznych postaci.

W Katalogu wystawy jubileuszowej Jacka Malczewskiego z grudnia i stycznia 1924/1925 twórczość artysty opisano w następujący sposób:

"Malczewski jako nieporównany malarz uczucia, wyrażał najwymowniej zbiorową duszę Narodu, był jej odbiciem. Sztuka jego nie była fantonem, oschłą formą, wyrozumowaną, która zrywa więzy łączące ją z prawdą i życiem, nie - ona poczęła się i zakwitła w sercu artysty, była wyrażeniem (...) zbiorowych uczuć, była obrazem przeżyć miljonów istnień jednej rasy ludzkiej. Czuł się synem tej ziemi jęczącej w niewoli, przejmowało i wstrząsało nim poczucie straszliwej krzywdy (...). W tem rozumowaniu był on i jest polskim, nawskróś narodowym malarzem".

Cyt. za: Katalog wystawy jubileuszowej Jacka Malczewskiego (1874-1924): Tow. Sztuk Pięknych w Krakowie, listopad - grudzień - styczeń 1924/5, Kraków 1924, s. 4.

Jacek Malczewski - wystawy i kolekcje

Jacek Malczewski, "Autoportret na tle Wisły" (1901), olej, płótno, Muzeum Narodowe w Krakowie
[źródło: Zbiory Cyfrowe MNK]

Jacek Malczewski prezentował swoje prace wspólnie z Towarzystwem Artystów Polskich "Sztuka", krakowską grupą Zero, ugrupowaniem Odłam, a także na wystawach Niezależnych.

W 1903 roku miała miejsce pierwsza indywidualna wystawa malarstwa artysty w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie i we Lwowie, a także w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. W kolejnych latach malarz prezentował swoje prace na licznych wystawach indywidualnych w Krakowie, Warszawie i we Lwowie.

Artysta wystawiał swoje prace również za granicą, m.in. w Berlinie, Paryżu, Wiedniu, Londynie i Brukseli. W 1911 roku w Wiedniu miała miejsca retrospektywna wystawa twórczości Jacka Malczewskiego.

Prace autorstwa Jacka Malczewskiego znajdują się w licznych kolekcjach prywatnych i muzealnych m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Poznaniu i we Lwowskiej Galerii Sztuki.

Teksty o twórczości Jacka Malczewskiego:

"Wielowątkowa twórczość Jacka Malczewskiego była świadectwem jego wielkiej fantazji oraz wrażliwości neoromantyka i wyrafinowanego humanisty, malarza na wskroś przesiąkniętego polskością. Wychowany został bowiem w kulcie tradycji romantycznej, która ukierunkowała sztukę przełomu XIX i XX wieku w stronę idei posłannictwa narodowego, apoteozy jednostki, akceptacji jej prawa do wolności."

"Cóż, Jacek Malczewski był poetą malarstwa, ale może jeszcze bardziej malarzem poezji..."

~ Stefania Krzysztofowicz-Kozakowska

[Cyt. za: Jacek Malczewski. Życie i twórczość, Kraków 2008, s. 7, 66.]

"Jacek Malczewski był malarzem, który w swoim ogromnym dorobku artystycznym pozostawił dzieła o treściach krążących wokół problemów ojczyzny, życia i śmierci, rozpiętych pomiędzy romantycznymi wizjami a metafizyką; inspirował się sztuką antyku i polskim romantyzmem, stosował młodopolską symbolikę. Był 'poetą malarstwa i malarzem poezji', znajdującym właśnie w poezji, w tym zwłaszcza tej z okresu romantyzmu, nieskończone źródło inspiracji. Była ta twórczość wielowątkowa, będąca świadectwem jego wielkiej fantazji oraz wrażliwości wyrafinowanego humanisty: romantyka-malarza sięgającego w twórczych inspiracjach do tradycji romantycznych, i człowieka - romantyka w życiu".

~ Urszula Kozakowska-Zaucha

[Cyt. za: Jacek Malczewski romantyczny, Kraków 2022, s. 19.]

Wybrane dzieła Jacka Malczewskiego:

Jacek Malczewski "Prządka" (lata 20.)

Obraz Jacka Malczewskiego "Prządka" ze względu na temat oraz cechy formalne można porównać do pracy "W pracowni artysty. Portret dziewczyny" (1922). Przyjrzyjmy się bliżej tym dziełom. Obie prace przedstawiają kobietę podczas pracy w pracowni artysty. Na obrazie z 1922 roku postać trzyma robótkę ręczną. Kobieta ma krótkie brązowe włosy, podłużną twarz oraz wąski zadarty nos. Kobieta na chwilę została oderwana od pracy by bacznie spojrzeć w stronę artysty. Praca ta uchodzi za portret malarki Michaliny Janoszanki (1884-1952). Była to bratnia dusza artysty oraz modelka Jacka Malczewskiego po 1914 roku. Kiedy powstała praca "W pracowni artysty..." malarka miała 38 lat. Postać o podobnych cechach została przedstawiona w obrazie "Prządka". Tutaj również w tle widzimy charakterystyczną przestrzeń pracowni artysty z obrazami stojącymi w pod ścianą. W centralnym miejscu kompozycji, kobieta o ostrych rysach twarzy oraz krótko ściętych włosach siedzi pochylona nad kołowrotkiem. Na skupionej twarzy rysują się wąskie usta i mocno zarysowany łuk brwiowy. Sposób malowania oraz kolorystyka omawianych prac są zbliżone. Powtarzają się krótkie pociągnięcia pędzla oraz ograniczona kolorystyka z jedną dominantą. W obrazie "W pracowni artysty..." jest to czerwień odzienia kobiety, natomiast w "Prządce" jest to granat spódnicy. Obie prace są niezwykle dopracowane. Każdy szczegół kompozycji został misternie ujęty.

Jacek Malczewski "Portret Agaty Pancerz w Lusławicach" (1926)

W latach 1919-1926 Jacek Malczewski często odwiedzał swoje siostry w Lusławicach, gdzie w towarzystwie rodziny odpoczywał i malował. Wtedy też powstał prezentowany obraz przedstawiający portret młodej Agaty Pancerz. Malarz ukazał kobietę w trakcie pracy, na tle framugi i uchylonych drzwi, za którymi widoczny jest salon.
Dwór w Lusławicach często stanowił inspirację dla artysty, co uwidacznia się w jego twórczości. W pracach z 1926 roku artysta nierzadko przedstawiał widok salonu tego dworu lub portretował w nim swoje siostry. Warto tutaj przywołać obraz Jacka Malczewskiego pt. "Julia, córka artysty w Lusławicach" (1926) [zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie], który został skomponowany w sposób analogiczny do omawianej pracy.
"Portret Agaty Pancerz w Lusławicach" artysta namalował cienko, krótkimi pociągnięciami pędzla. Obraz utrzymany jest w pastelowej, ale nasyconej kolorystyce. W pracy warto zwrócić uwagę na doskonałą korelację stopniowania akcentów żółci obecnych w partii włosów sportretowanej, na framugach drzwi oraz widocznych w tle salonu oprawionych obrazów, również jego autorstwa. Zastosowana przez Jacka Malczewskiego perspektywa kulisowa i ujęcie postaci na pierwszym planie, na tle framugi drzwi, skupia uwagę widza na portrecie, monumentalizując przy tym kompozycję.

Przyjmujemy obrazy Jacka Malczewskiego na aukcje sztuki - wycena obrazów, skup i sprzedaż aukcyjna sztuki Jacka Malczewskiego.
Jeśli chcą Państwo sprzedać dzieła Jacka Malczewskiego, zapraszamy do kontaktu [link].

Zobacz galerię obrazów Jacka Malczewskiego w Krakowskim Domu Aukcyjnym [link].

NIEDOSTĘPNE OBRAZY JACKA MALCZEWSKIEGO