Pływający (1999)

STANISŁAW CZAJKOWSKI

Józef Czajkowski, "Portret Stanisława Czajkowskiego, brata artysty" (1898), Muzeum Narodowe w Warszawie
Źródło: Cyfrowe zbiory MNW

Stanisław Czajkowski urodził się w 1878 roku w Warszawie, zmarł w 1954 roku podczas pleneru w Sandomierzu. Dosyć wcześnie - w wieku 12 lat stracił obojga rodziców i wyjechał wówczas ze starszym rodzeństwem do Błeszna k. Częstochowy. Siostry przyszłego artysty wkrótce wyszły za mąż, Stanisław Czajkowski zmuszony był więc wrócić do Warszawy i zamieszkać z daleką rodziną. W tym okresie zdradzały się już zainteresowania chłopca, który w wolnych chwilach zajmował się rysunkiem, a w ramach rozrywki odwiedzał wystawy w warszawskiej "Zachęcie".
Jako piętnastolatek Stanisław Czajkowski rozpoczął edukację w warszawskiej Klasie Rysunkowej Wojciecha Gersona, musiał jednak ukrywać się z tym faktem przed nieprzychylną pasji artysty rodziną. W 1896 roku wyjechał do Krakowa, by spotkać się z bratem - Józefem Czajkowskim (malarzem i architektem) oraz rozpocząć studia pod kierunkiem Jacka Malczewskiego w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, gdzie uczęszczał na zajęcia również u innych nauczycieli, m.in. w pracowniach Leona Wyczółkowskiego i Józefa Mehoffera. Stanisław Czajkowski w trakcie nauki wielokrotnie brał udział w konkursach, często zdobywając nagrody. Czynnie uczestniczył w życiu artystycznym i kulturalnym Krakowa przełomu wieków, był jednym z gości na rozsławionym przez Stanisława Wyspiańskiego weselu Lucjana Rydla. Studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych ukończył w 1902 roku i niedługo później wyjechał do Monachium, gdzie w tym okresie przebywał wspomniany już brat artysty. Po zdaniu egzaminów wstępnych Stanisław Czajkowski rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, szybko zaczął jednak narzekać na panującą na uczelni manierę i zrezygnował z nauki, zapisując się do prywatnej pracowni Stanisława Grocholskiego. Wkrótce, znowuż za bratem, Józefem Czajkowskim, artysta wyjechał do Paryża, gdzie studiował przez pewien czas w prywatnej Académie Julian. We Francji utrzymywał znajomość m.in. z Olgą Boznańską. Po dwóch latach powrócił do Polski, zdecydował się jednak zamieszkać nie w samym Krakowie, a na wsi w okolicy miasta, gdzie chłonął piękno natury i pejzażu, co widoczne jest zresztą w jego sztuce. W kolejnych latach Stanisław Czajkowski dużo podróżował, głównie po Polsce, ale wyjeżdżał również za granicę. W momencie wybuchu I wojny światowej artysta przebywał w Paryżu, skąd udał się do Holandii, gdzie spędził okres wojny studiując tamtejsze malarstwo i nieustanie tworząc własną sztukę, zdobywając uznanie Holendrów.
W 1918 roku Stanisław Czajkowski powrócił do Polski i zamieszkał pod Krakowem. W 1926 roku przeniósł się do rodzinnej Warszawy i rozpoczął pracę pedagoga, prowadząc (do 1929 roku) kurs malarstwa pejzażowego w stołecznej Szkole Sztuk Pięknych, gdzie chętnie organizował plenery. Artysta stosunkowo często wyjeżdżał poza miasto, jednym z ulubionych miejsc malarza był Kazimierz Dolny nad Wisłą.
Okres II wojny światowej Stanisław Czajkowski spędził w Warszawie.
W 1949 roku miał miejsce jubileusz 50-lecia twórczości Stanisława Czajkowskiego. W kolejnym roku artysta został powołany na profesora rysunku i malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Artysta przyjął stanowisko i, mimo starszego wieku, sprawdził się doskonale w roli pedagoga.
Stanisław Czajkowski należał do kilku stowarzyszeń artystycznych, był m.in. członkiem Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka", Związku Polskich Artystów Plastyków i Towarzystwa Oświatowego Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych.

Malarstwo Stanisława Czajkowskiego

Stanisław Czajkowski malował przede wszystkim pejzaże, portretując w swoich obrazach polskie krajobrazy, ze szczególnym upodobaniem te nadwiślańskie, ale także wiejskie i górskie. Po wyjeździe do Holandii artysta rozszerzył nieco spektrum przedstawianych widoków, coraz częściej malując kompozycje o charakterze marynistycznym. Niekiedy Stanisław Czajkowski podejmował również temat weduty, kilkukrotnie przedstawiał m.in. zabudowania Wawelu, motywy z Kazimierza Dolnego nad Wisłą czy widoki Paryża. Sporadycznie w dorobku artystycznym malarza pojawiają się sceny rodzajowe z życia miast i wsi, portrety oraz autoportrety.
Sztuka Stanisława Czajkowskiego ewoluowała z czasem. We wczesnym okresie twórczości w obrazach artysty wyraźnie wyczuwalne są wpływy symbolizmu i impresjonizmu oraz fascynacja malarza zagadnieniem światła. W pewnym momencie naturalne światło słoneczne w pejzażach artysty ulega swoistemu zneutralizowaniu, staje się spokojniejsze, by w późnej twórczości znów rozświetlić kompozycje niemalże luministycznym blaskiem.
Malarstwo Stanisława Czajkowskiego cechuje dopracowany rysunek, zachwycająca wrażliwość na kolor oraz umiejętność oddania charakteru i nastroju ukazywanej sceny czy pejzażu. Obrazy Stanisława Czajkowskiego wyróżniają się dekoracyjnością i są przy tym znakomite pod względem artystycznym.

W literaturze stosunkowo często można znaleźć informację, że mistrzem Stanisława Czajkowskiego był Jan Stanisławski, z którego malarstwa młody artysta miał czerpać inspiracje. Nierzadko też twórczość Stanisława Czajkowskiego zestawiana jest z dziełami Jana Stanisławskiego. Sam malarz twierdził jednak: "Uczniem Stanisławskiego nigdy nie byłem".

Stanisław Czajkowski - wystawy i nagrody

Stanisław Czajkowski pokazywał swoje prace na wystawach zaraz po ukończeniu studiów, pejzaże artysty eksponowane były m.in. w Krakowie, Warszawie, Poznaniu oraz we Lwowie, od 1903 roku wystawiał z Towarzystwem Artystów Polskich "Sztuka". W tym samym roku był, obok Stefana Filipkiewicza, Stanisława Kamockiego, Henryka Szczyglińskiego i Antoniego Procajłowicza, jednym ze współorganizatorów pierwszej wystawy pejzażowej w Krakowie, która rok później została zaprezentowana w warszawskiej "Zachęcie".
Obrazy Stanisława Czajkowskiego pokazywane były również za granicą, m.in. w Düsseldorfie, Paryżu, Hadze oraz Amsterdamie.

Dzieła Stanisława Czajkowskiego znajdują się w wielu kolekcjach prywatnych na świecie oraz w licznych zbiorach muzealnych, m.in. Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Szczecinie, Muzeum Narodowego w Kielcach,Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy, Muzeum Okręgowego w Bielsku-Białej, Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu czy Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu.
Część dorobku artystycznego malarza uległa zniszczeniu jeszcze za życia artysty - podczas pożaru w 1935 roku, jaki wybuchł w warszawskim gmachu Instytutu Propagandy Sztuki oraz w czasie działań związanych z II wojną światową.

Stanisław Czajkowski otrzymał, oprócz licznych nagród artystycznych (m.in. Grand Prix na Międzynarodowej Wystawie Malarstwa w Paryżu, 1937), Krzyż Kawalerski Odrodzenia Polski (1949).

Stanisław Czajkowski o sztuce:

"Pejzaż jest duszą ziemi, na której człowiek się rodzi i umiera i którą poniekąd stwarza. Dusza ta jest bogata, jak bywa bogata odmiana pogody przez cały rok i od rana do wieczora przez dzień cały.
Pejzaż króluje w każdej sztuce: w malarstwie, literaturze i muzyce.
[...]
Malowanie pejzażu daje wzniosłe, niezapomniane chwile zespolenia się z naturą. Pejzaż mamt o oczach, odkąd je po raz pierwszy w życiu otwieramy i nigdy już ten obraz nas nie opuszcza [...]."

Za: Stanisław Czajkowski (1878-1954), red. B. Mitschein, katalog wystawy, "Zachęta" Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, grudzień 1980 - styczeń 1981, Warszawa, 1981, s. nn.

Artykuły o Stanisławie Czajkowskim:

"Czajkowski wypracowuje własny, indywidualny sposób ujęcia pejzażu. Jedną z jego cech szczególnych jest fascynacja obrazem nieba w jego niezliczonych w naszym klimacie odmianach, umiejętność uchwycenia i wydobycia dramatycznej ekspresji spiętrzonych obłoków, ich dynamicznego "najazdu" - mówiąc językiem filmowym - z głębi obrazu ku widzowi, nieba, na którym tak dużo się dzieje."

~ Jadwiga Wardas
Źródło: Stanisław Czajkowski (1878-1954), red. B. Mitschein, katalog wystawy, "Zachęta" Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, grudzień 1980 - styczeń 1981, Warszawa, 1981, s. nn.

"[...] Autor, jak słyszałem mistrz pracowity i skromny, o wielkiej kulturze malarskiej (nie darmo mieszkał szereg lat w Holandii), o którym jego warszawscy uczniowie z lat pięćdziesiątych, artyści dzisiaj w pełni sił, mówili z zachwyconą i czułą serdecznością [...].
[...] A w każdym z tych krajobrazów mistrzowskie, rozważne i czułe zrozumienie c h a r a k t e r u, samą już materią malarską sugerowanego, raz zawiesistą kiedy indziej gładką, albo ledwo kryjącą płótno, nie dopowiadającą form w owym melancholijnym rozpyleniu światła nad podlaską wsią."

~ Jacek Woźniakowski
Źródło: Stanisław Czajkowski (1878-1954), red. B. Mitschein, katalog wystawy, "Zachęta" Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, grudzień 1980 - styczeń 1981, Warszawa, 1981, s.

Przyjmujemy obrazy Stanisława Czajkowskiego na aukcje sztuki - wycena obrazów, skup i sprzedaż aukcyjna sztuki Stanisława Czajkowskiego.
Jeśli chcą Państwo sprzedać dzieła Stanisława Czajkowskiego, zapraszamy do kontaktu [link].

Zobacz galerię obrazów Stanisława Czajkowskiego w Krakowskim Domu Aukcyjnym [link].

NIEDOSTĘPNE OBRAZY STANISŁAWA CZAJKOWSKIEGO