SZTUKA DAWNA

Obraz ukazuje pełny melancholijnej nastrojowości podwójny portret ubranych w codzienne, typowe dla Huculszczyzny stroje postaci – młodej dziewczyny w białej koszuli, brązowym kożuchu i zielonej chustce na głowie oraz siedzącego obok, opartego drewnianym kiju starca w ciemnym okryciu.
Dzieło wpisuje się w częstą w malarstwie Teodora Axentowicza konwencję symbolicznego ujęcia kontrastu starości i młodości, stanowiącego swoisty obraz przemijania, tutaj podkreślonego jeszcze ujętym przy górnej krawędzi uschniętym liściem drzewa, pod którym umiejscowiono Hucułów. W tle rozciąga się pejzaż z widocznym pasmem Karpat, na polach widoczne są ślady pierwszego śniegu.

Teodor Axentowicz powtarzał w swoich kompozycjach huculskich wizerunki tych samych modeli, umiejscawiając ich jednak w różnych sytuacjach i kontekstach symbolicznych. Gwoli przykładu wspomnieć można o obrazie artysty pt. "Wizja – wspomnienie" ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, w którym w podobnym układzie ujęta została postać tego samego starca ukazanego w półpostaci pod drzewem, tym razem w jednak w towarzystwie pięknej zjawy – wspomnienia z młodości.
Fascynacja Huculszczyzną pojawiła się w twórczości Teodora Axentowicza już w latach 80. XIX wieku i trwała przez kolejne dekady. Tematyka ludowa i folklor w malarstwie tego artysty wyróżnia się jednak na tle młodopolskiej chłopomanii – sztuka Teodora Axentowicza nie wychwala, jak to ma miejsce u wielu innych malarzy, barwności życia oraz tradycji chłopskich i ich wolności w naturze, a także braku miejskiego, dekadenckiego zepsucia. Skupia się ona natomiast na symbolicznych treściach dotyczących każdego człowieka, porusza zagadnienie śmierci i przemijania, pokazuje obrzędy religijne – ale te charakteryzujące się wielką powagą, jak pogrzeby czy Święto Jordanu.

Dużym źródłem inspiracji była jej podróż do Włoch, odbywana w latach 1911-1914, podczas której stworzyła sporo widoków odwiedzanych miejsc.

W prezentowanej pracy próżno szukać przesyconej światłem, zróżnicowanej kolorystyki obrazów Rychter-Janowskiej. Praca stanowi bowiem świadectwo starożytnej historii. Niewątpliwym źródłem inspiracji dla namalowania obrazu było bowiem odwiedzenie antycznego miasta Syrakuzy we wschodniej części Sycylii. Zgodnie z autorskim tytułem dzieła, przedstawia ono starożytną grecką ulicę, w późniejszym okresie określaną jako Via dei Sepolcri. Charakteryzują ją wysokie skaliste ściany, w których wydrążono komory grobowe. Ulica prowadzi przechodniów w górę, zakręca najpierw w stronę zachodnią, później zakrzywia się na północ. Przypuszcza się, że była ona jednym z ważnych szlaków prowadzących do greckiego amfiteatru i tym samym drogą sławy, upamiętniającą kult zmarłych bohaterów. Tajemniczość odwiedzonego miejsca artystka utrwaliła z przewagą barw chłodnych, głównie zieleni i błękitów. Sztafaż stanowi milczący pochód postaci ludzkich, odzianych w antyczne długie szaty w kolorach fioletu, jasnych i ciemnych zieleni oraz niebieskości. Uchwycenie zachodzącego słońca, rzucającego blaski i cienie na monumentalne kamienne ściany, dodaje przedstawieniu mistycznego i podniosłego charakteru.

OPIS PRACY:
Henryka Rodakowskiego zalicza się do grona najwybitniejszych malarzy polskich tworzących w XIX wieku. Znany jest on przede wszystkim z malarstwa portretowego, które doprowadził do absolutnej perfekcji. Charakterystycznymi cechami portretów pędzla Henryka Rodakowskiego są niezwykle realistycznie malowane sylwetki modeli, zwłaszcza twarze i dłonie portretowanych, na których skupiał się zdecydowanie mocniej, niż na malowaniu szczegółów elementów stroju czy doprecyzowywaniu tła, utrzymanego zwykle w ciemnych barwach.
Prezentowany szkic portretowy przestawia kobietę w wieku dojrzałym, ubraną w czerwoną suknię, z zielonkawą broszą pod szyją i czepcem na głowie. Dama ukazana została w ujęciu popiersiowym. Całą swoją uwagę malarz skoncentrował na trafnym odwzorowaniu fizjonomii portretowanej i uwidocznieniu cech charakterystycznych: zmarszczek, wiotkiej skóry, zielonych, pełnych mądrości, ale zarazem nieco już zmęczonych oczu, bladej karnacji i lekkiego rumieńca rysującego się na lewym policzku. Twarz kobiety wydobyta została dodatkowo przez zastosowanie punktowego, sztucznego światła. Resztę sylwetki Henryk Rodakowski ujął bardzo swobodnie, szkicowo, szerokimi pociągnięciami pędzla, bez przesadnej dbałości o detale. Jasna twarz i siwe włosy kobiety kontrastują kolorystycznie z głęboką czerwienią jej stroju oraz utrzymanym w ciepłych barwach czepcem. Spinająca ubranie zielona brosza nawiązuje do kolorytu oczu modelki.

Obraz stanowi przykład typowego dla twórczości Henryka Rodakowskiego portretu psychologicznego o nastroju intymnym, w którym odpowiednio ujęte i wydobyte cechy fizjonomiczne modela pozwalają odbiorcy rozpoznać charakter, kondycję i usposobienie przedstawionej postaci.

OPIS PRACY:
Temat obchodów święta Matki Bożej Gromnicznej wielokrotnie przewijał się w twórczości zainspirowanego folklorem (głównie huculskim) Teodora Axentowicza. Artysta ukazywał różne momenty tego zimowego dnia, najczęściej jednak ujmował wiernych pojedynczo lub w niewielkich grupach zdążających dopiero na nabożeństwo – a więc niosących jeszcze niezapaloną święcę. Rzadziej malował same obrzędy lub ludzi powracających do domu z rozpaloną gromnicą.
Zwykle samotną bohaterką takich przedstawień jest młoda dziewczyna w stroju huculskim, trzymająca w ręce świecę, na kolejnym miejscu plasują się ujęcia z dziewczyną i starcem. W bardziej rozbudowanych kompozycjach (jak ta oferowana na aukcji Krakowskiego Domu Aukcyjnego), ukazujących głównych bohaterów w całej postaci lub mniej więcej do linii kolan, artysta wzbogacał tło obrazów szkicowymi sylwetkami kolejnych postaci i zarysem wiosek huculskich.
Mając w pamięci powtarzalność tematu w malarstwie Teodora Axentowicza, warto zaznaczyć mnogość i różnorodność ujęć oraz mistrzostwo artysty w oddawaniu prawdy, ale też budowaniu kompozycji, rytmu i harmonii kolorystycznej. W oferowanym obrazie ciężar kompozycji skupia się po lewej stronie, choć jedna z głównych postaci przedstawiona została centralnie. Zarówno ciężar ten, jak i dominanta ciepłych brązów w ubiorach portretowo ujętych dziewczynki i starca, przełamane zostały lekkim, monochromatycznym zarysem postaci w oddali, w prawym górnym narożniku pola obrazowego. Mocny akcent czerwonej chusty na głowie dziecka zrównoważony został znowuż oranżem chaty widocznej w tle. Dzięki swoistemu rozmyciu konturów oraz laserunkowo malowanym, szarobłękitnym połaciom śniegu z miejscowymi tylko impastami bieli całość jawi się harmonijnie i naturalnie, hamuje ostre kontrasty barwne i sytuuje postacie w realnym pejzażu, nie zaś w abstrakcyjnej przestrzeni bieli. Te wszystkie elementy wpływają na maestrię całej kompozycji.
Jako że Teodor Axentowicz w swoich pracach o tematyce huculskiej upodobał sobie przedstawienia dwóch zimowych świąt – Jordanu oraz omówionego powyżej Matki Bożej Gromnicznej, nie zawsze można z łatwością rozróżnić je między sobą na obrazach mistrza. Wydaje się jednak, że w momencie, kiedy atrybutami przedstawionych postaci jest zarówno świeca, jak i dzban, mamy do czynienia z obrazem święta Jordanu, zaś sama świeca, tak jak w przypadku prezentowanej pracy olejnej, świadczy raczej o Gromnicznej.

OPIS PRACY:
Obraz Stanisława Kamockiego "Marcowy śnieg" ukazuje górzysty pejzaż wsi w okresie przedwiośnia. Artysta przedstawił fragment drewnianego domu z zaznaczoną błękitną szarością kamienną podmurówką oraz dobudówką po jednej stronie. Przed domem znajduje się murowana kapliczka, będąca właściwie dominantą kompozycji. Po prawej, na pierwszym planie, widnieje drewniane ogrodzenie, za nim bezlistne jeszcze drzewa, a w oddali szeroki krajobraz pól pokrytych miejscami topniejącym śniegiem. Stanisław Kamocki, dobierając gamę barwną i sposób prowadzenia narzędzia, dobrze oddał aurę marcowej przyrody. Widz patrzący na obraz może wręcz poczuć rześkie powietrze i zapach wilgotnej, odradzającej się po zimie do życia ziemi.
Pod względem formalnym praca jest malowana zdecydowanymi, szerokimi pociągnięciami pędzla, miejscami pojawiają się impasty. Stanisław Kamocki to jeden z najbardziej cenionych pejzażystów – uczniów Jana Stanisławskiego. Studia pod okiem mistrza wpłynęły w dużej mierze na takie właśnie odważne traktowanie kompozycji oraz budowę obrazu w oparciu o plamę, światło i kolor, nie zaś o sztywny rysunek. To swoiste, raczej wrażeniowe niż studyjne podejście do malarstwa sprawia, że w obrazach Stanisława Kamockiego niezwykle trafnie zamknięty zostaje prawdziwy charakter przedstawianego krajobrazu.